پولتوجیبی بیکاران!
پولتوجیبی بیکاران!
پولتوجیبی بیکاران!
سایه بیکاری بر سر اقشار مختلف بهویژه جوانان کشور، سنگینی میکند؛ بهطوریکه زندگی افراد را تحت تأثیر قرار داده و نگرانی و اضطرابهایی را برای افراد به ارمغان آورده است. فارغالتحصیلان بیکار، سرگردان و حیران به دنبال یافتن شغلی برای امرارمعاش هستند اما هرچه بیشتر میگردند، کمتر به نتیجه میرسند. بیکاری و فقدان شغل و بهویژه نداشتن درآمد، نگرانیهایی را برای فرد و خانواده به همراه داشته و در بسیاری از موارد، افزایش اختلافات خانوادگی، به وجود آمدن مشکلات مالی عدیده، تنش در روابط زناشویی، افزایش اضطراب و استرس، کاهش عزتنفس و احتمال بروز رفتارهای پرخاشگرانه و … از جمله تبعات منفی بیکاری است.
بیکاری، مهمترین علت افزایش بزهکاریهای اجتماعی
اما نکته مهم این است که بسیاری از کارشناسان، بیکاری را مهمترین علت افزایش بزهکاریهای اجتماعی میدانند و اذعان دارند افزایش بیکاری با افزایش بزهکاری در جامعه ارتباطی مستقیم دارد و این امر مدتهاست که ثابتشده است. کاهش روابط اجتماعی و سست شدن پیوند فرد با پیکره اجتماع از دیگر آثار سوء بیکاری است. معضل و بحران بیکاری در حالی تعداد کثیری از افراد را در برگرفته است که مسؤولان آمارهای زیادی در مورد ایجاد اشتغال ارائه میدهند؛ اما در عمل آنچه مشاهده میشود، متفاوت بوده و افراد و خانوادههای زیادی از بیکاری عزیزانشان گلایه دارند. نیروی جوانانی که باید در خدمت پویایی اقتصاد و سازندگی جامعه باشند، با مشاغل کاذبی از جمله دستفروشی و مسافرکشی و… روزگار میگذرانند. درحالیکه چرخ اقتصاد و تولید و … کشور باید به دست این جوانان، بهویژه افرادی که از دانشگاهها فارغالتحصیل شده و بهعبارتدیگر افرادی که آموزش علمی در زمینههای گوناگون دیدهاند، به حرکت درآید. این افراد قرار است این آموزشها را در عرصههای مختلف جامعه به منصه ظهور برسانند اما با توجه به شرایط امروز جامعه این امر محقق نمیشود و پس از فراغت از تحصیل سالها باید به دنبال شغلی باشند و در آخر نیز در شغلی غیرمرتبط با آنچه آموختهاند، مشغول به کار شوند؛ اما درحالیکه معضل بیکاری نیاز به کارهای زیر بنایی و همراهی دولت و مسؤولان دارد، طی روزهای گذشته، رئیس کمیسیون اجتماعی مجلس با اشاره بهضرورت بازنگری در قانون بیمه بیکاری، گفت: «نمایندگان در مجلس هشتم و نهم طرحی را در جهت اصلاح قانون بیمه بیکاری آماده کردند که مجدد در دستور کار کمیسیون اجتماعی در این دوره از مجلس قرار گرفته و نمایندگان با دقت این طرح را در جلسات مختلف مورد بررسی قرار دادند. در این طرح تأکید شده که بیمه بیکاری باید به تمامی بیکاران پرداخت شود و دولت نیز از محلهای مختلف مانند حذف یارانه پردرآمدها، اعتبارات لازم برای پرداخت بیمه بیکاری به بیکاران را تأمین کند». سلمان خدادادی خاطرنشان کرد: «در طرح موردنظر نمایندگان، بیمه بیکاری باید به تمام افراد بیکار و بدون شغل پرداخت شود. البته این قانون در تمامی کشورهای پیشرفته دنیا اجرا میشود و افراد پس از اتمام تحصیلات خود اگر در شغلی مناسب فعالیت نکنند، از بیمه بیکاری استفاده میکنند؛ هرچند که میزان پرداخت بیمه بیکاری در حد حقوق دریافتی در زمان اشتغال نیست». وی ادامه میدهد: «در حال حاضر درصد بسیاری از کارگران با وجود داشتن بیمه، بیکار هستند و بهطور حتم این افراد باید از بیمه بیکاری استفاده کنند اما در پرداخت بیمه بیکاری مشکلاتی وجود دارد که باید به این موارد توجه کرد». خدادادی با بیان اینکه بهطور حتم پرداخت بیمه بیکاری به تمامی افراد بیکار، نیازمند تأمین اعتبار و منابع لازم است، تصریح کرد: «از محلهای مختلف میتوان منابع لازم را تأمین کرد؛ بهعنوان مثال چندی پیش برای افزایش مستمری مددجویان بهزیستی و کمیته امداد، دولت موظف به حذف یارانه پردرآمدها شد؛ بنابراین این وظیفه دولت است که منابع لازم برای پرداخت بیمه بیکاری به افراد را تأمین کند».
بازنگری در قانون بیمه بیکاری
هرچند که بسیاری از کارشناسان حوزه کار و تأمین اجتماعی معتقدند قانون بیمه بیکاری قانونی جامع و شفاف است، ولی نقایصی دارد که باید مورد بازنگری جدی قرار گیرد؛ اما این سؤال مطرح میشود که با توجه به اینکه دولت با مشکل کمبود بودجه مواجه است و مدتهاست که به دنبال عدم پرداخت یارانهها به این دلیل است، چگونه میتوان انتظار داشت که به تمامی بیکاران مستمری پرداخت شود؟ آیا واقعاً این طرح بهدنبال اصلاح و بازنگری قانون بیمه بیکاری است یا اینکه قرار است پرداخت مستمری برای تمامی بیکاران را در نظر بگیرد؟
پرداخت این مبلغ در توان دولت نیست
در این زمینه دکتر حسین رحمت الهی، حقوقدان و استاد دانشگاه با بیان اینکه طی سالهای اخیر بیمهها مشکلات بسیاری داشته و در آستانه ورشکستگی هستند به «قانون» میگوید: «اگر قرار باشد به تمام بیکاران مستمری پرداخت شود، دولت باید در ردیف بودجه این مبلغ را ببیند اما بهنظر بنده این مبلغ در توان دولت نیست زیرا اولاً دولت با مشکلات مالی مواجه است و ثانیاً تعداد بیکاران زیاد است». این حقوقدان ادامه داد: «ما اگر بخواهیم پولی به بیکاران داده شود تا یک زندگی آبرومند داشته باشند، نیاز است بودجه زیادی برای آن در نظر گرفته شود و اگر هم میزان حداقل حقوق در نظر گرفته شود که پاسخگوی نیاز افراد نیست. مضافاً اینکه ممکن است انگیزه کار کردن و اشتغال از افراد گرفته شود و افراد فقط منتظر این پول باشند و دیگر به دنبال شغل یا درآمد دیگری نروند».
این طرح واقعگرایانه نیست
این استاد، دانشگاه با اشاره به پرداخت یارانهها خاطرنشان کرد: «اگر قرار باشد مانند یارانه مبلغی کم در نظر گرفته شود که برای افرادی که در شهرها زندگی میکنند این میزان اندک بوده و دردی از آنها دوا نمیکند و فقط بار مالی برای دولت داشته باشد، فایده ندارد. به اعتقاد بنده این طرح واقعگرایانه نیست زیرا با توجه به بودجه دولت و تعداد زیاد بیکاران فکر نمیکنم مطرح کنندگان این طرح به اهداف خود برسند. پرداخت بیمه بیکاری به افراد، زمانی مصداق پیدا میکند که افراد کار میکنند و بنا به هر دلیلی شغل خود را از دست میدهند و دولت نیز از محل صندوقی که از شاغلان درصدی را اخذ میکند، به آنها در زمان بیکاری کمک میکند. در شرایط فعلی که همه صندوقهای بازنشستگی ما دچار مشکل بوده و در آستانه ورشکستگی هستند، این طرح امکانپذیر نیست». وی افزود: «البته این طرح ممکن است در بسیاری از کشورها در حال اجرا باشد اما باید گفت در این کشورها اولاً شرایط نرمال است، دوم اینکه بیمه بیکاری به افرادی داده میشود که شاغل هستند و بنا به هر دلیلی شغل خود را از دست دادهاند؛ بهعبارت دیگر 70 یا 80 درصد از حقوق ماهانه را به آنها میپردازند تا بتوانند شغل بهتری پیدا کنند؛ اما در ایران به دلایلی که عرض کردم، این طرح عملاً غیرممکن است زیرا در برخی از استانها نرخ بیکاری 34 تا 40 درصد است و برخی از آمارها حاکی از آن است که در کشور بالای 11 میلیون بیکار وجود دارد. حال چه میزان پول باید به این افراد پرداخت شود؟».
رحمت الهی در خاتمه یادآور شد: «این طرح زمانی عملی خواهد شد که نرخ بیکاری تکرقمی و شرایط کشور نرمال شود و اصولاً زمانی معضل بیکاری مرتفع خواهد شد که در زمینه اشتغال افراد از سوی دولت سرمایهگذاری صورت گیرد و تمام اقتضائات و لوازم دستبهدست هم دهند تا این مشکل بیکاری برطرف شود. البته با صدقه دادن و یارانه دادن یا دادن بیمه بیکاری، معضل بیکاری برطرف نخواهد شد».
کاهش فعالیت افراد
این در حالی است که تجربه یارانه ثابت کرده دادن پولهایی بهصورت ماهانه به افراد، صرفنظر از بار مالی زیادی که برای دولت دارد، ممکن است برخی افراد نیز این مبلغ هرچند اندک را غنیمت شمرده و بهنوعی فعالیت آنها کمتر شود. هنوز فراموش نکردهایم که برخی از افراد برای دریافت یارانه بیشتر بچهدار شدند تا ماهانه سهم بیشتری از یارانه داشته باشند. حال این سؤال مطرح است که با توجه به تجربه تلخی که دولت درزمینه پرداخت یارانه دارد و هر ماه برای پرداخت این مبلغ با مشکلات فراوانی مواجه است، آیا این طرح سرنوشتی مشابه یارانهها نخواهد داشت؟
سنگ بزرگ، علامت نزدن است
دکتر حیدر حسنزاده، حقوقدان و استاد دانشگاه نیز در این زمینه با اشاره به اینکه این طرح در صورت اجرا با مشکل مواجه خواهد شد و تبعات فراوانی خواهد داشت، به «قانون» میگوید: «سنگ بزرگ علامت نزدن است و اصولاً باید گفت این طرح برخلاف قانون اساسی است زیرا اگر قرار باشد به افراد بیکار پولی پرداخت شود، باید از حقوق افرادی که شاغل هستند و مالیات میپردازند پرداخت شود». این حقوقدان ادامه داد: «به نظر بنده این طرح یا تصویب نخواهد شد یا در صورت تصویب، شورای نگهبان به دلیل مغایرت با قانون اساسی ایراد خواهد گرفت. درنهایت با فرض تصویب شورای نگهبان در عمل و اجرا با مشکلات بسیاری مواجه خواهد شد».
تبعات منفی این طرح
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه ممکن است این طرح در برخی از کشورهای دیگر اجرا شود، اما باید بدانیم که دولت، مقررات، نظام، بیمه، اقتصاد و…. ما با کشورهای دیگر متفاوت است، خاطرنشان کرد: «در جامعهای که سه نوع اقتصاد دولتی، خصوصی و تعاونی دارد، با این حجم افراد تحصیلکرده بیکار که از دانشگاههای فراوان دولتی، آزاد، غیرانتفاعی و علمی کاربردی فارغالتحصیل میشوند، به نظر بنده دولت بیشتر باید سرمایهاش را برای ایجاد اشتغال این افراد در نظر بگیرد نه اینکه پولی به این افراد بپردازد زیرا تبعات منفی دارد. اگر فرد بداند که دولت پولی به وی خواهد داد، دنبال کار و فعالیت نمیرود. نکته دیگر اینکه دولت تکلیفی ندارد برای افراد جامعه مستقیماً شغل ایجاد کند بلکه باید بهصورت غیرمستقیم و با سرمایهگذاریهای کلان در این زمینه درصدد ایجاد اشتغال باشد».
صرف تقنین و قانونگذاری کافی نیست
وی ادامه داد: «با توجه بهنظام حقوقی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی ما اگر هم تصویب شود، در عمل با مشکل مواجه خواهد شد و به سرنوشت سهام عدالت دچار میشود و هیچ سودی به افراد تعلق نمیگیرد. ظاهراً به اسم افراد است. نکته مهم این است که هنگام قانونگذاری باید به بسترهای اجرای آن نیز توجه شود و اینکه چه نهادی باید این بودجه را تأمین کند زیرا فقط صرف تقنین و تصویب قوانین کافی نیست بلکه باید قانونگذاران در نظر داشته باشند که این قانون قرار است چگونه و به چه شکل اجرایی شود. وگرنه ممکن است به سرنوشت قوانین تبدیل شود که فقط تصویب شدهاند و هرگز اجرا نشدهاند».
محدوده اجرای طرح بسیار محدود و به شرایط واگذار شود
حسنزاده در خاتمه در پاسخ به این سؤال که برای تأمین بودجه این طرح گفته شده از محل حذف افراد پردرآمد از یارانهها این مبلغ تأمین شود، آیا به نظر شما این امر محقق خواهد شد؟ خاطرنشان کرد: «به نظر بنده خیر، زیرا در صورت انصراف افراد پردرآمد از یارانهها نیز باز دولت با کسری بودجه زیادی مواجه است و بدهیهای مختلف دارد. در حال حاضر صندوقهای تأمین اجتماعی با مشکل مواجه هستند و دولت مبالغ زیادی به آنها بدهکار است. به نظر بنده این طرح سنجیدهای نیست. مگر اینکه محدوده اجرای طرح بسیار محدود و به شرایط واگذار شود و در نهایت باید گفت این طرحها بهنوعی حالت موقتی و زودگذر و تبلیغاتی دارند و راهحل از بین بردن بیکاری نخواهند بود. کاهش معضل بیکاری و ایجاد اشتغال نیازمند اقدامات زیر بنایی و اساسی و سرمایهگذاری کلان از سوی دولت در این زمینه است». شایانذکر است هرچند بحران بیکاری سالهاست که در جامعه وجود داشته و باعث شده بسیاری از افراد آرزوها و آمال خود را بر باد رفته ببینند، اما طرحهایی که باعث شوند افراد جامعه وابسته به اندک مقرری از سوی دولت شوند، انگیزه اشتغال را از افراد خواهد گرفت. پس نیاز است نمایندگان مردم در مجلس به دنبال طرحها و تصویب قوانینی باشند که تحرک و پویایی جامعه بهویژه جوانان را به دنبال داشته باشد نه اینکه با توجه به اوضاع نابسامان اقتصاد امروز جامعه، باری مضاعف برای کشور به همراه داشته باشد. منبع: قانون