یک بام و دو هوای گزارشهای حقوق بشری

یک بام و دو هوای گزارشهای حقوق بشری

  موضوع حقوق بشر در دهه‌های گذشته به ابزار و دستمایه‌ای برای فشار بر برخی کشورها هم‌چون ایران تبدیل شده است. با مقایسه‌ای اجمالی در وضعیت حقوق شهروندان کشورهای منطقه‌ این نگاه گزینشی به حقوق بشر آشکار می‌شود.

موضوع حقوق بشر و پیگیری آن از جانب برخی سازمانهای بین‌المللی با اغراض سیاسی درآمیخته است. گزارشی که به‌تازگی در ارتباط با وضعیت حقوق بشر در ایران منتشرشده بیش‌ازپیش از این مهم پرده بر می‌دارد. «اسما جهانگیر» گزارشگر جدید حقوق بشر در امور ایران‌ که از شهریور ماه امسال جایگزین «احمد شهید» شده به‌رغم همکاریهای حقوق بشری ایران با نهادهای بین‌المللی ذی‌ربط، همان رویه پیشین را در پیش‌گرفته است. وی در جریان اجلاس شورای حقوق بشر سازمان ملل که در ژنو انجام شد به ارائه نخستین گزارش خود درباره ایران پرداخت؛ گزارشی که نسبت به موارد متعدد نقض حقوق بشر در ایران ابراز نگرانی شده بود.

 گزارشهای حقوق بشری؛ غلبه سیاست بر اصول

گزارش اخیر شورای حقوق بشر سازمان ملل در فضایی منتشرشده است که ایران و جهان بر برخی اختلافات عمده فائق آمده‌اند و حتی در بسیاری از دیدارهایی که بین مسؤولان جمهوری اسلامی و دیگر کشورها انجام شده مسائل حقوق بشری نیز مورد توجه قرار گرفته است. از این لحاظ ویژگی ناعادلانه بودن گزارش اخیر برجسته می‌شود که همکاریهای ایران در این زمینه نادیده انگاشته شده است. در همین ارتباط بود که «بهرام قاسمی» سخنگوی وزارت امور خارجه در واکنش به گزارش گزارشگر حقوق بشر، گفت: پاسخ مفصل و مستدلی از سوی مراجع ذی‌ربط کشورمان به ادعاهای مطروحه در گزارش وی قبل از انتشار رسمی آن تهیه و در اختیار ایشان قرار گرفته است که متأسفانه در گزارش گزارشگر کاملاً نادیده گرفته‌شده و هیچ راهی به گزارش نیافته است که این مسأله اصل بی‌طرفی و حرفه‌ای گری گزارشگر را خدشه‌دار می‌سازد.

هم‌چنین سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان با بیان اینکه جمهوری اسلامی ایران نصب گزارشگر ویژه را غیرموجه، بی‌معنا و غیر سازنده می‌داند، اظهار کرد: در راستای همکاری با سیستم حقوق بشری سازمان ملل متحد و به‌قصد تصحیح رویکرد گزارشگر و تنظیم گزارش بر اساس اطلاعات موثق، تلاش خواهد کرد با گزارشگر جدید تعامل سازنده داشته باشد؛ در مقابل از خانم جهانگیر توقع می‌رود کارنامه ناموفق گزارشگر قبلی را در نحوه انجام کار حرفه‌ای مدنظر داشته و از تکرار خطاهای مشابه پرهیز کند. مشخص است که این گزارش به تغییر و تحولات مثبت داخل ایران هم‌چون منشور حقوق شهروندی که چندی پیش رئیس‌جمهور آن را منتشر ساخت، بی‌اعتنا بوده است؛ موضوعی که القا حس سیاه نمایی گزارشگر از وضعیت حقوق بشر در ایران را تقویت می‌کند. افزون بر آن، اثبات فرضیه ناعادلانه و تبعیض‌آمیز بودن گزارشهای حقوق بشری سازمان ملل زمانی قوت می‌گیرد که هم‌زمان نگاهی به وضعیت برخی کشورهای و طرفهای منطقه‌ای از دریچه نگاه این نهادها داشته باشیم.

 یک بام و دو هوای گزارشهای حقوق بشری

شورای حقوق بشر در حالی از وضعیت داخلی ایران ابراز نگرانی می‌کند که وضعیت حقوق بشر در بسیاری از کشورهای منطقه و فرامنطقه بسیار نگران‌کننده است. متأسفانه اما به دلایل و اغراض سیاسی نسبت به آنها چشم‌پوشی شده و می‌شود. از طرفی، کشورهای غربی که مدعی حمایت حقوق بشر هستند روابطی تنگاتنگ با این کشورها دارند درحالی‌که جمهوری اسلامی هم‌چنان زیر تحریمهای حقوق بشری است.

کشور عربستان سعودی یکی از آن موارد است که جا دارد در این بخش از گزارش مورد واکاوی قرار گیرد. نقض آزادی مذهبی، مجازات سنگین هم‌چون اعدام، قطع عضو و فضای بسته سیاسی از مؤلفه‌های آشکار در این کشور است. البته خشونت و نقض حقوق در این کشور بیشتر علیه زنان انجام می‌شود که از دستیابی به تعلیم و تربیت و تحصیل در دانشگاهها گرفته تا ممانعت از رانندگی، محدودیت تصدی برخی شغلها و تفکیک شدید جنسیتی را در برمی‌گیرد.

آنچه بیان شد به این معنی نیست که گزارشی مبنی بر نقض حقوق بشر درباره کشوری چون عربستان انتشار نمی‌یابد بلکه اقدامهای ریاض با فشار و تحریم از جانب کشورها و نهادهای بین‌المللی همراه نبوده است. حتی در سالهای گذشته عکس آن را شاهد بوده‌ایم به‌گونه‌ای که عربستان در سال 2013 به عضویت شورای حقوق بشر سازمان ملل انتخاب شد. در کمال تعجب و خشم جهانیان، عربستان در سال 2015 ریاست این نهاد را نیز به دست آورد!

امسال نیز به‌رغم کشتار هزاران تن از مردم بی‌گناه یمن که بیشتر آنها زنان و کودکان بودند، سازمان ملل در اقدامی ناباورانه نام عربستان سعودی را از فهرست سیاه ناقضان حقوق کودکان حذف کرد؛ موضوعی که فعالان و نهادهای حقوق بشری را به واکنش واداشت.

جالب‌تر آن‌که «بان ‌کی ‌مون» دبیر کل سازمان ملل اقدام خود مبنی بر حذف نام عربستان از فهرست ناقضان حقوق کودکان را تصمیمی دشوار و دردناک خواند و دلیل این اقدام را نگرانی از قطع کمکهای عربستان به سازمان ملل عنوان کرد! چنین برخوردی با رژیم صهیونیستی نیز وجود داشته و دارد که بیش از 6 دهه کشتار مردم بی‌گناه فلسطین، هم‌چنان مورد حمایت غرب و سازمانهای بین‌المللی و حقوق بشری قرار دارد.

افزون بر آن، موضوع حقوق بشر هیچ زمانی روابط تل آویو و متحدان این رژیم را تیره نساخته است و سازمان ملل و نهادهای وابسته به آن نیز با نگاهی گزینشی به وضعیت داخلی آنها کمتر ورود کرده‌اند. همین مسائل سبب شده است تا نه‌تنها اعتبار این سازمانها زیر سؤال رود بلکه حقوق بشر قربانی سیاسی کاریهای قدرتها و مسؤولان سازمانهای مربوطه شود.

خبرنگار: حسن شکوهی نسب- انتشاردهنده: شهناز حسنی

منبع: خبرگزاری ایرنا