وضعیت زوجه معیار تعیین نفقه است؟ یا وضعیت زوج؟

وضعیت زوجه معیار تعیین نفقه است؟ یا وضعیت زوج؟

عنوان: بررسی فقهی حقوقی نفقه با نشوز زوجه

نویسنده: احمدرضا خزایی

چکیده

یکی از مسایل مهمی که بعد از ازدواج مطرح می شود، معاش خانواده است. ازنظر اسلام تأمین هزینه خانواده به عهده مرد بوده و زن هیچ گونه مسؤولیتی در این رابطه ندارد. در قانون مدنی بیان‌شده که پس از وقوع نکاح، زن و شوهر به‌حکم قانون، حقوق و تکالیف گوناگونی نسبت به یکدیگر پیدا می کنند (ماده 1102 ق.م) یکی از این حقوق، حق نفقه زوجه  است که در صورت نشوز وی و انحلال نکاح از بین می رود. واژه نشوز در مفهوم عام شامل زن و مرد می‌شود. مراد از «ناشز» در فقه و حقوق مدنی شوهری است که حقوق ناشی از نکاح را که برای زوجه ایجادشده و «ناشزه» زوجه ای که حقوق ناشی از نکاح را که برای زوج حاصل‌شده را ایفا نکنند. میزان و مصادیق نفقه یک مفهوم عرفی بوده و مؤلفه‌های زمان و مکان در آن نقش دارند. زوجه مالک نفقه است و زوج نمی‌تواند مبلغ مزبور را پس بگیرد. در مورد ملاک تعیین نفقه، اکثر فقها معتقد به معیار بودن وضعیت زوجه هستند، برخی نیز وضعیت زوج را ملاک نفقه قرار می‌دهند. ماده 1107 ق.م. به پیروی از مشهور فقهای امامیه، وضعیت زوجه را ملاک قرار داده است. در حقوق اسلام و ایران برای تعهد به انفاق زوج دو نوع ضمانت مدنی و کیفری وجود دارد. زوجه در مواردی مانند نامناسب بودن محل سکونت زن، بیماری زن یا عادت ماهیانه، بیماری واگیردار زوج، خوف از ضرر جسمی، شرافتی، جانی و مالی و … می تواند از شوهر خود تمکین نکند که در این موارد زوجه ناشزه محسوب نشده و نفقه به وی تعلق می گیرد.

کلیدواژگان: نفقه، تمکین، نشوز

مجله پژوهشهای فقه و حقوق اسلامی (فقه و مبانی حقوق اسلامی سابق) دوره 12 شماره 4 پاییز 1395