نکاتی درباره نگارش پایان‌نامه
نکاتی درباره نگارش پایان‌نامه
نکاتی درباره نگارش پایان‌نامه
در نگارش پایان‌نامه ، رساله و هر پروژه پژوهشی، علاوه بر تسلط نسبی بر نحوه نگارش متنی روان به فارسی، لازم است ملاحظاتی ویژه جهت نگارش را فراگرفت تا بتوان به‌خوبی از عهده آن برآمد.بر اساس مقررات و دستورالعملهای مراکز دانشگاهی و پژوهشی مختلف، فصول و محتوای رساله و پایان‌نامه‌ها تا حدی متفاوت است .در این بخش یک قالب کلی برای این موضوع ارائه‌شده است.
در پی نگارش پایان‌نامه کارشناسی ارشد و رساله دکتری،دانشجو ملزم به دفاع از پژوهش‌نامه خود است. این بخش به‌منظور ارائه آگاهیهای لازم از این دو مقوله به دانشجویان دوره‌های تحصیلات تکمیلی، نگاشته شده است.
فصلهای پایان‌نامه
الف)نگارش پایان‌نامه یا رساله
آخرین مرحله کار دانشجوی تحصیلات تکمیلی، تکمیل پژوهش‌نامه‌ای است که برای دوره کارشناسی ارشد اصطلاحاً «پایان‌نامه» و برای دوره دکتری (Ph.D) «رساله » نامیده می‌شود.
عمدتاً مراحل انجام و ارکان پایان‌نامه کارشناسی ارشد و رساله دکتری، مشابه است ولی دارای تفاوتهایی به شرح زیر نیز می‌باشند:
1 در دوره کارشناسی ارشد، هدف از تدوین پایان‌نامه آن است که فارغ‌التحصیل این دوره با انجام پژوهش علی آشنا شود. حال‌آنکه از فردی که رساله دکتری (Ph.D) می‌نویسد انتظار می‌رود که در انجام پژوهش علمی تسلط کافی بیابد و بتواند پس از فراغت از تحصیل مستقلاً در انجام پژوهش توانمند باشد.
2 رساله دکتری از دامنه گسترده‌تر، ژرف‌نگری بیشتر، فرضیات قوی‌تر و تحلیل عالمانه‌تری برخوردار است. فرض بر آن است که داوطلب دوره دکتری Ph.D به لحاظ کمی و کیفی آگاهی و تسلط بیشتری بر مفاهیم زمینه علمی مربوط دارد و با صرف وقت بیشتر در پژوهش خود به‌منظور تدوین رساله، کار ارزنده‌ای ارائه دهد.
3 از نویسنده رساله دکتری انتظار می‌رود که حداقل یک گام ملموس و منحصربه‌فرد درزمینهٔ علمی پژوهش خویش بردارد. بنابراین، خلاقیت و نوع آوری بیشتری در رساله مورد انتظار است.
قبل از نگارش رساله خود به نکات زیر توجه نمایید:
- پیوسته آرامش خود را حفظ کنید.
- اگر احساس بی‌نظمی می‌کنید، سعی کنید محیط کار خود را مرتب نمایید.
- از اینکه ممکن است کار شما درست نباشد، ترس به خود راه ندهید.
- فرض کنید که نامطلوب‌ترین رساله را ارائه می‌دهید.
- به خاطر داشته باشید که مادام که نگران کیفیت کارتان باشید، رساله شما کار جالبی نخواهد شد.
- از منطق پیروی کنید.
- از افرادی که در رشته خودتان خیلی فعال هستند، رهنمود بگیرید.
- از کار افرادی که در رشته شما خوب کار نمی‌کنند، تقلید نکنید.
- رساله خود را به‌صورت single space بنویسید.
- برای فصول مختلف رساله خود، پوشه‌هایی تهیه نمایید و هر فصل را در یک پوشه جداگانه بگذارید.
- هنگامی‌که احساس خستگی مفرط می‌کنید، کار را متوقف کنید.
- کار خود را با نگارش آن بخش که بیشتر درباره آن می‌دانید، آغاز کنید.
- پروپوزال خود را بر اساس نظمی سیستماتیک تدوین نمایید.
- نامها و جاهای واقعی در پیش‌نویسهای اولیه رساله وارد کنید.
- هر یک از پیش‌نویسها را روی کاغذ رنگی متفاوتی بنویسید.
- جداول و نمودارهای اولیه را به‌صورت دست‌نویس آماده‌سازید.
- مطالب را به‌صورت ساده و به‌دوراز هرگونه پیچیدگی و ابهام بنویسید.
- سایر رساله‌های مربوط را، قبل از آغاز به نوشتن رساله خویش مرور کنید.
- جداول را در متن رساله معرفی نموده و ارائه دهید و پس از ارائه هر جدول، مطالبی درباره آن بنویسید.
- هر جا که لازم شد کلمات مشابه و موازی بکار برید.
- تدوین فهرست مندرجات به شما کمک می‌کند تا مطالب را به‌صورت صحیح و مناسب ارائه دهید.
- نتایج و نقطه نظرات واقعی خود را ارائه دهید.
- پیشنهاد برای پژوهشهای آتی خود را به‌صورت منطقی و معقول با پژوهش خویش ارائه دهید.
- فصل اول رساله باید در آخر کار مورد بازبینی قرار گیرد و اصلاحاتی در نوشته‌ها صورت پذیرد.
- فراموش نکنید که نگارش پایان‌نامه یا رساله برای شما پدیده‌ای نو محسوب می‌شود و در حکم پروژه‌ای است بزرگ که باید به‌تنهایی به انجام رسانید، گرچه اعضای کمیته رساله یا پایان‌نامه شمارا یاری خواهد نمود.
- توجه داشته باشید پس از به تصویب رسانده پیشنهاد پژوهش خود، نمی‌توانید به‌راحتی و پیوسته آن را تغییر دهید.
بنابراین ازآنجاکه هنگام تدوین پیشنهاد پژوهش وقت کافی صرف کرده‌اید و آگاهانه هدف و راه تدوین پژوهش خویش را مشخص کرده‌اید، لازم است در برخورد با هر مشکل از میدان به درنروید و تلاش کنید تا مشکلات حل شود و کار را ادامه دهید.
- در این مرحله از تحصیل، باید بیش‌ازپیش احساس استقلال نمایید و قبول مسؤولیت کنید و کمتر به استاد راهنمای خود وابسته شوید.
- با استاد راهنمای خود در تماس باشید و پیوسته گزارش روند کار خویش را ارائه دهید و اصلاحات پیشنهادی او را لحاظ نمایید.
- پس از کسب نظر‌گاههای اصلاحی و رهنمودهای استاد راهنما، محتوای آن فصل یا فصول را در اختیار اساتید مشاور قرار دهید و ازنقطه‌نظرهای آنها آگاه شوید.
- فراموش نکنید که مسؤولیت نهایی با استاد راهنماست و هرگونه پیشنهاد یا نظر‌گاهی از جانب هرکدام از اعضای کمیته رساله، باید مورد تأیید استاد راهنما قرار گیرد.
ممکن است گاهی اوقات، مقررات و دستورالعملهای گروه، دانشکده و تحصیلات تکمیلی دانشگاه بیش‌ازحد بوروکراتیک بوده و غیرقابل‌تحمل باشد. در چنین حالتی، لازم است به نکات زیر توجه نمایید:
- سعی کنید هرچه زودتر از مقررات و دستورالعملهای مربوط به تدوین پایان‌نامه یا رساله آگاهی یابید و راهنمای مربوط را مطالعه نمایید تا اطمینان یابید که راهی درست و منطبق با آن مقررات و دستورالعملها، انتخاب نموده‌اید .
- یک جدول زمانی یا تقویمی برای خود تهیه نمایید تا موعد انجام هر مرحله کار را به‌درستی به خاطر داشته باشید و وضعی پیش نیاید که زمان تعیین‌شده بگذرد و از انجام کاری غافل مانده باشید.
- تمامی سوابق کار را به‌خوبی نگهدارید.
- چنانچه روی عناوین مربوط به انسان کار می‌کنید، دقت کنید که دستورالعملها و ملاحظات اخلاقی را رعایت نمایید.
- دقت نمایید که ملاحظات مربوط به شیوه نگارش، فونت مورداستفاده، رعایت فاصله‌ها و حاشیه‌ها و نحوه استقرار جداول و نمودارها به‌درستی انجام پذیرد.
ب)محتوای هر یک از فصول پایان‌نامه و رساله
فصل اول معرفی پژوهش
فصل دوم ادبیات پژوهش
فصل سوم مراحل انجام پژوهش
فصل چهارم یافته‌های پژوهش
فصل پنجم تحلیل یافته‌ها
بحث و نتیجه‌گیری
فصل ششم خلاصه پژوهش
منابع و مآخذ
پیوستها
در هر پایان‌نامه و رساله گزارش نهایی و اجزا و محتوای آن تابع دستورالعملی خواهد بود که دانشگاه یا موسسه مربوط آن را به پژوهشگر ابلاغ می‌نماید. بااین‌حال یک سری اصول کلی در این میان وجود دارد که رعایت آن بسیار راه گشا خواهد بود. شروع گزارش با مفاد روی جلد خواهد بود که در آن معمولاً آرم دانشگاه ، نام دانشکده ، اسامی اساتید راهنما، مشاور و پژوهشگر درج می‌شود . اولین صفحه بعد از جلد، صفحه عنوان است. این صفحه دقیقاً از محتوای جلد تبعیت می‌نماید . صفحه بعدی بسم ال… است. صفحاتی دیگر معمولاً در این بخش مطرح می‌شود، از قبیل سپاسگزاری، تقدیم و …
منبع: شریف یار