نوآوریهای دکتر کاتوزیان درزمینه مقدمه علم حقوق

نوآوریهای دکتر کاتوزیان درزمینه مقدمه علم حقوق

تا پیش از سال 1345، در تنها دانشکده حقوق ایران- دانشکده حقوق تهران- رسم براین بود که هر استادی به فراخور درس و گنجایش مواد درسی خود، از مقدمه دانش حقوق سخن می‌گفت. در آغاز بیشتر از کتابهای حقوق مدنی پیوسته فصلی به کلیات حقوق ویژگی می‌یافت. از بهترین نمونه‌های چنین کاری، می‌توان از حقوق مدنی دکتر سید علی شایگان یادکرد. دستاورد این روش و سنت، دوباره گویی ها و رونویسیهایی دل‌زده و خستگی‌آور بود.

نخستین حقوقدانی که درباره مقدمه علم حقوق کتاب مستقلی در ایران نگاشت استاد دکتر محمدجعفر جعفری لنگرودی بود که هنوز هم جامعه حقوقی این کشور از نگاشته‌های او که گه گاه از لندن سرازیر می‌شود بهره‌مند‌ می‌شود. کتاب مقدمه عمومی علم حقوق استاد لنگرودی در 1342 نشر یافت. این نگاشته، با همه سودمندی، بیشتر دربرگیرنده مباحثی از دانش اصول فقه است که اگرچه گونه‌ای پیوند با دانش و کلیات حقوق دارد، ولی بر روی‌هم از «حقوق‌شناسی» و «مقدمه دانش حقوق» فاصله می‌گیرد.

ازآنجاکه مقدمه دانش حقوق در نخستین نیم سال تحصیلی دانشکده حقوق علوم سیاسی و اقتصادی تدریس می‌شد و حتی در دیگر رشته‌ها مانند جامعه‌شناسی، الهیات و مبانی فقه و حقوق کاربرد داشت، ضرورت نگارش کتابی جداگانه و جدا از دیباچه‌های کتابهای حقوق مدنی از همان آغاز احساس می‌شد.

استاد کاتوزیان در سال 1344 تدریس درس کلیات علم حقوق را بر عهده گرفت. نگارنده، نخستین کلاس درس حقوق را در مهرماه 1345 با همین درس و استاد آغاز کرد. در آن هنگام، فتوکپی «کلیات علم حقوق» تازه آماده‌شده بود. بعدها، این فتوکپی با جزوه درسی شالوده نگارش و نشر کتاب مقدمه علم حقوق، مطالعه در نظام حقوقی ایران گردید که نخستین چاپ آن در 1349 انجام گرفت و تا امروز که 34 سال می‌گذرد نزدیک به 40 بار به چاپ رسیده است. اگرچه جز برخی از تغییرهای قانون، چندان چیز تازه‌ای بدان افزوده نشده است، کسان دیگری بعدها دراین زمینه کتابهایی نگاشتند و نامه‌ای گوناگون بر روی نوشته‌هایشان گذاشتند، ولی هیچ‌کدام به رواج و فراگیری این کتاب نرسید.

بدین گونه، نخستین کسی که به‌گونه‌ای جداگانه این درس را باب ساخت و برای آن کتابی جداگانه مرتبط پرداخت، دکتر کاتوزیان بود. نخستین نگاشته دراین‌باره به زبان تازی در جهان عرب کتابی بود به نام مقدمه ‌القانون و به خامه احمد صفوت که 80 سال پیش (1924) از چاپ بیرون آمد.

منبع؛ زندگی‌نامه و خدمات علمی و فرهنگی دکتر ناصر کاتوزیان، چاپ اول، 1384، انتشارات انجمن آثار و مفاخر ملی، ص 77 تا 79