پول درآوردن در این دنیای مدرن حرف اول و آخر بسیاری از اعمال و رفتار انسانها شده است. تا وقتی‌که او خودش باشد و خودش شاید کسی اعتراضی نداشته باشد ولی وقتی قرار است با مزاحمتی که برای دیگران ایجاد می‌شود سببی برای درآمدزایی بعضیها به وجود آید شکایتها شروع خواهد شد.

یکی از این موارد مزاحمت از طریق پیامک است.
پیامکهایی که این روزها با اهداف تجاری و به‌صورت ناخواسته گوشیهای تلفن همراه ما را پرکرده است یکی از مصادیق این مزاحمتها است که قواعد حقوقی نسبت به آنها بی‌تفاوت نبوده‌اند.
مدرن شدن زندگی و پیشرفت جامعه در مسایل گوناگون در بازه زمانی ازیک‌طرف باعث برخوردار شدن افراد از یکسری منافع و تسهیلات و درنهایت موجب بالاتر رفتن کیفیت زندگی شهروندان خواهد شد. این موضوع امری کاملاً بدیهی و مسلم است که بشریت به تجربه در طول زمان به آن کاملاً واقف شده است؛

اما از طرف دیگر ترقی دانش بشری و ساخت و توسعه دستگاههای نوین بعضاً مشکلات جدیدی را در زمینههای گوناگون نسبت به زندگی اجتماعی مردم به وجود آورده است.
اختراع وسایل ارتباطی نظیر تلفن ازجمله پدیدههایی است که همگام با پیشرفت نظام اجتماعی در زندگی افراد واردشده است. در چند دهه اخیر ایجاد تشکیلات و دستگاههای پیشرفته باعث به وجود آمدن تلفن همراه شخصی شده است.

قطعاً این وسیله ارتباطی گامی مثبت در جهت تسهیل ارتباطات افراد محسوب می‌شود. درعین‌حال نباید از مضرات این وسیله ارتباطی غافل شد. صرف‌نظر از تأثیرات منفی امواج منتشره از دستگاههای تلفن همراه بر جسم اشخاص که مورد تأکید پژوهشگران قرارگرفته است، این وسیله تأثیرات منفی دیگری هم به همراه داشته است.

یکی از این مشکلات سوءاستفاده از این وسیله ارتباطی و برقراری ارتباط بی‌جا با صاحب آن است.
 تعامل پیامهای تبلیغاتی با نقض حقوق شهروندی
ایجاد مزاحمت تلفنی انواع مختلفی دارد. به‌عنوان‌مثال یکی از این مزاحمتها زنگ زدن و حرف نزدن بوده است. اخیراً با توجه به گسترش سیستمهای ارسال انبوه پیام کوتاه، تبلیغ کردن به‌وسیله ارسال پیام کوتاه در حجم وسیع از این طریق به‌شدت در حال رشد است.

سؤال اینجاست که آیا تبلیغ کردن اشخاص و گروهها از طریق ارسال پیام کوتاه به شماره شخصی افراد، با تبلیغ کردن از طریق وسایل ارتباط‌جمعی نظیر روزنامه، تلویزیون، اینترنت و… در یک دسته قرار می‌گیرند؟

آیا حق بر تبلیغ کردن کالا و خدمات همان‌طور که در بخش نخست مجاز است، در قسمت اخیر نیز امری درست محسوب می‌شود؟ میزان تداخل این موضوع با حقوق شهروندی تا چه حد است؟

آیا این عمل موجب نقض حقوق انسانی می‌شود یا خیر؟
 ایجاد مزاحمت با ارسال پیام
 اصولاً داشتن یک خط ارتباطی ازجمله شخصی‌ترین موضوعات یک فرد در زندگی‌اش است. ارسال پیامهای کوتاه تبلیغاتی برای رسیدن اشخاص به یک منفعت شخصی به‌صورت تبلیغ شدن برای کالا یا خدمات آنها است؛ بنابراین ازنظر منطقی و طبیعی ایجاد مزاحمت و ورود به حریم خصوصی یک شخص و اجبار وی به دریافت چنین پیامهای کوتاهی برای رسیدن به منفعت دیگری نادرست به نظر می‌رسد.

شرکت مخابرات استان تهران اعلام کرد:

بر اساس آیین‌نامه مربوط به مزاحمتهای تلفنی که به اپراتورهای تلفن همراه ابلاغ‌شده است، پیامکهای تبلیغی، مزاحمت تلفنی محسوب نمی‌شوند.
 ارسال پیام کوتاه به مقصد مشترکان تلفن‌ همراه در صورتی تخلف محسوب می‌شود که موجب مزاحمت مشترک شده باشد و شاکی بتواند موضوع مزاحمت را با دلایل قانونی اثبات کند.

بر این اساس، مواردی مانند ارسال پیامهای تبریک، تبلیغی و پیامهایی با مضامین اجتماعی و فرهنگی و حتی سیاسی نمی‌توانند مشمول عنوان مزاحمت تلقی شوند؛ مگر آنکه طبق رویههای مشابه درزمینهٔ تلفن ثابت حجم پیامهای ارسالی در عمل باعث نداشتن امکان استفاده مشترک از وسیله مخابراتی شود.
 اما این تفسیر غلط به نظر می‌رسد. خوشبختانه آن‌قدر وسایل ارتباط‌جمعی نظیر رادیو، تلویزیون، اینترنت و… در زندگی اجتماعی ما جابازکرده است که انبوهی از تبلیغات را در اطراف خود کاملاً احساس می‌کنیم. حتی روی بدنه وسایل نقلیه عمومی و کنار پلها و اتوبانها نصب نقوش و تابلوهای تبلیغاتی مشاهده می‌شود.


اما این روشها متفاوت از نفوذ در وسایل ارتباطی شخصی و مختص به هر شهروند است که حق مدیریت ارتباطی آن وسیله را دارد و مجبور به دریافت دایم این پیامهای کوتاه در زمانهای مختلف شبانه‌روز نیست. نباید مزاحمت به این حد توسط شرکت مخابرات محدود تصور شود که فقط درصورتی‌که حجم پیامهای ارسالی در عمل باعث نداشتن امکان استفاده مشترک از وسیله مخابراتی شود، مزاحمت تلقی شود.

این‌که یک مشترک به خاطر منافع شخصی یک عده به خاطر تحمیل دریافت این‌گونه پیامها از خواب بیدار می‌شود یا مثلاً مجبور به دست کشیدن به انجام کار فعلی خود به خاطر رسیدن پیامی که به‌هیچ‌وجه موردنیاز مشترک نیست و نظایر آن مزاحمت تلقی می‌شود.
 قطعاً عدم امکان استفاده مشترک از وسیله مخابراتی شود به دلیل ارسال انبوه پیامها مزاحمت تلقی خواهد شد و این سخن از طرف شرکت مخابرات بر اساس آیین‌نامه حرف جدیدی نیست. باید قدری دقیق‌تر به واژه مزاحمت توجه داشت. درگیر و معطوف کردن ذهن مشترک و جلب‌توجه وی با رساندن انبوه پیامهای کوتاه در طول شبانه‌روز که احتمالاً هیچ‌کدام از آنها مورداستفاده مشترک نیست، نوعی مزاحمت محسوب خواهد شد.
 ایجاد رنجش
زمانی که تبلیغات، تکنیک هایی را به کار می‌گیرد که باعث آزردن، رنجاندن و توهین به کسی شوند یا عوام فریبانه باشند، مشتریان ممکن است آن را به‌عنوان یک امر ناخواسته و آزاردهنده درک کنند. تبلیغات موبایلی ممکن است انبوهی از اطلاعات را فراهم کند که باعث گیجی دریافت‌کننده شوند و مصرف‌کنندگان به این اطلاعات ناخواسته، به‌طور منفی عکس‌العمل نشان دهند.

این موضوع یکی دیگر از پیامدهای منفی پیامکهای تجاری است که می‌تواند از جوانب حقوقی برخوردار باشد.
 نقض حقوق شهروندی
حتی در صورت عدم ایجاد مزاحمت به معنای واقعی کلمه، باید توجه داشت که یکی از مسایل مهم در زندگی افراد، حریم خصوصی آنها است. تلفن همراه شخصی با شماره‌ای مختص به یک شهروند، جزو وسایل شخصی فرد محسوب می‌شود.

به‌این‌ترتیب ارسال پیام کوتاه تبلیغاتی در هر زمان از شبانه‌روز و بدون درخواست مشترک نوعی ورود به حریم خصوصی شخص
 محسوب می‌شود.
ازجمله حقوق شهروندی، آزادی افراد در حریم خصوصی خود و حق بر عدم ورود دیگران به حریم خصوصی‌شان است؛ بنابراین احترام به حقوق شهروندی اشخاص اقتضا دارد که جلوی ورود این دسته از پیامهای کوتاه تبلیغاتی به تلفن همراه شخصی افراد گرفته شود. این امر نیازمند اعمال نظارت دقیق و تجدیدنظر در سیستم فعلی ارسال پیامهای کوتاه در حجم وسیع به شهروندان کشورمان است.
 نادرست بودن سیستم فعلی
اساساً با توجه به ماهیت ناقض حقوق شهروندی بودن الزام شهروندان به دریافت پیامکهای تبلیغاتی از سوی مبلغان، سیستم فعلی درخواست برای دریافت یا عدم دریافت درست نیست.

در توضیح این مطلب باید گفت که اصل در سیستم فعلی امکان برای ارسال پیامکهای مزبور برای تمامی مشترکان تلفن همراه است؛ یعنی اصل و مبنا بر پایه جواز ورود به حریم خصوصی افراد است. تنها در صورت عدم تمایل مشترک می‌تواند از طریق تماس خواستار قطع ارسال پیام کوتاه تبلیغاتی شود. اساساً باید سیستم تبلیغاتی از طریق ارسال پیامهای کوتاه متعدد عکس سیستم فعلی باشد. به این معنا که متصدیان امر ارسال پیام کوتاه تبلیغاتی به عموم مردم اطلاع‌رسانی کند که هر کس از مشترکان تلفن همراه که تمایل به دریافت پیامهای کوتاه انبوه تبلیغاتی دارد مثلاً به شماره خاصی یک پیام کوتاه بفرستد.

موضع قانونی درزمینه‌ی مزاحمت
درصورتی‌که به علت ارسال پیامهای کوتاه تبلیغاتی به مراجع قضایی مراجعه شود و نهایتاً این عمل بنا به نظر قاضی دادگاه ایجاد مزاحمت تلقی شود، حکم این عمل در قوانین ما وجود دارد. مطابق ماده 641 قانون مجازات اسلامی، هرگاه کسی به‌وسیله تلفن یا دستگاههای مخابراتی دیگر برای اشخاص ایجاد مزاحمت کند، علاوه بر اجرای مقررات خاص شرکت مخابرات، مرتکب به حبس از یک تا شش ماه محکوم خواهد شد. به این ترتیب ملاحظه می‌شود که عمل مزبور در صورت احراز مزاحمت برای اشخاص به انحاء گوناگون جرم تلقی و مرتکبان آن را با مجازات مواجه خواهد کرد.
 رسیدگی به شکایات پیامکهای تبلیغاتی
اعتراضات به‌حق شهروندان نسبت به این پیامکهای ناخواسته بالاخره چند ماهی است مسوولان این حوزه را به فکر انداخته و سامانه‌ای را برای بررسی این شکایات راه‌اندازی کرده‌اند.

بر این اساس در حال حاضر مشترکان تلفن همراه می‌توانند با ارسال پیامک به سامانه 10001314، شکایات خود از پیامکهای دریافتی تبلیغاتی را به ثبت رسانند.
سامانه دریافت شکایت پیامکهای تبلیغاتی که در ششمین جشنواره و نمایشگاه بین‌المللی رسانههای دیجیتال رونمایی شد، هم‌اکنون آماده خدمات‌رسانی به مشترکان تلفن همراه است و مشترکان می‌توانند، شکایات خود را از پیامکهای انبوه تبلیغاتی به شماره 10001314 ارسال کنند؛ به این معنا که متقاضی باید شماره پیامک ارسالی و متن آن را به شماره مذکور ارسال کند تا موضوع مورد رسیدگی قرار گیرد.
شیوه ارسال پیامکهای تبلیغاتی و انبوه به موبایل مشترکان و افزایش روزافزون تعداد این پیامکها بدون اجازه مشترکان در تمامی ساعات شبانه‌روز و حتی نیمههای شب، به حدی موردانتقاد مشترکان است که سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی با تصویب طرحی اپراتورهای تلفن همراه را مکلف به کسب اجازه قبلی از مشترکان برای ارسال پیامکهای انبوه تبلیغاتی، خبری و اطلاع‌رسانی کرد اما بااین‌وجود پیامکهای تبلیغاتی همچنان برای مشترکان ارسال می‌شود و به نظر می‌رسد این آیین‌نامه آن‌طور که باید اجرایی نشده است.

منبع: پایگاه آموزشی مهداد