نقش کنسولگریها در مناسبات قضایی خارج‌نشینان
نقش کنسولگریها در مناسبات قضایی خارج‌نشینان
کشورها روابط مختلف سیاسی و غیرسیاسی با یکدیگر دارند و یکی از انواع روابط غیرسیاسی میان دول، روابط کنسولی است. روابط کنسولی به دنبال توسعه تجارت بازرگانان و اتباع کشورها به کشورهای دیگر به وجود آمده است هدف نهاد کنسولگری حمایت از اتباع یک کشور است.
دنیای حقوق: کشورها بعد از ایجاد روابط کنسولی با توافق یکدیگر یک یا چند پست کنسولی در شهرهای مختلف ایجاد می‌کنند. با توجه به اهمیت روابط کنسولی و نیازی که به این نوع از روابط وجود دارد، حتی قطع روابط سیاسی میان کشورها باعث قطع روابط کنسولی نخواهد شد.
کنسولها معمولا از بین کارمندان سیاسی یا اداری وزارت امور خارجه انتخاب می‌شوند. پذیرش و قبول این ماموران از سوی کشور پذیرنده صورت می‌گیرد. برای بسط و گسترش روابط فرهنگی و تجاری میان یک کشور با دیگر کشورها، روابط کنسولی بسیار حایز اهمیت است. به‌منظور آشنایی با ماهیت این نوع روابط در حوزه بین‌الملل به سراغ دکتر محمدعلی صلح‌چی، عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی و متخصص حقوق بین‌الملل رفتیم.
فعالیت‌های مربوط به ماموران کنسولی دارای چه طبیعتی است؟
ماهیت و ذات کار ماموران کنسولی اداری و غیرسیاسی است؛ اما در بعضی مواقع بنا به علل مختلف، ماموران کنسولی با موافقت کشور پذیرنده وظایف سیاسی را انجام می‌دهند. حتی ماموران سیاسی نیز در بعضی از مواقع کارهای کنسولی را به عهده می‌گیرند و انجام می‌دهند.
بایدها و نبایدهای حوزه کاری ماموران کنسولی چیست؟
مأموران کنسولی نمی‌توانند در محل ماموریت خود اقدام به انجام فعالیت برای منافع شخصی کنند. به این ترتیب اقدامات ماموران کنسولی در مسایل تجاری و بازرگانی یا فرهنگی که جنبه صرف شخصی داشته باشد، مغایر با عهدنامه ۱۹۶۳ وین است.
ماموران کنسولی در سطح بین‌المللی چه وظایفی را بر عهده دارند؟
وظایف کنسولی در سطح بین‌المللی شامل کمک به توسعه و ترویج مناسبات بازرگانی، اقتصادی و فرهنگی میان دو کشور مربوطه است و وظایف آنان در سطح دولتی شامل موضوعات مربوط به گذرنامه و اسناد مسافرت اتباع کشور فرستنده، موضوعات مربوط به دفاتر اسناد رسمی، ثبت احوال، دانشجویان، امور نظام وظیفه و مسایل متعدد دیگر است.
ماموران کنسولی از چه مصونیتهایی برخوردارند؟
اساساً طبق عهدنامه وین مصوب سال ۱۹۶۳ میلادی و موافقت‌نامه‌های دوجانبه، کنسولها دارای مصونیت و مزایای کنسولی هستند. مصونیت ماموران کنسولی شامل مصونیت مدنی، کیفری و مصونیت از تعرض است. مزایای کنسولی نیز شامل معافیت از مالیات، حقوق گمرکی، بازرسی گمرکی، بیمه اجتماعی و موارد دیگر است.
در صورت توقیف تبعه خارجی چه اقدامی توسط کشور پذیرنده در ارتباط با کنسولگری متبوع شخص توقیف‌شده انجام می‌شود؟
طبق بند یک ماده ۳۶ کنوانسیون حقوق کنسولی، دولت پذیرنده مکلف است تا در صورت توقیف تبعه خارجی، بنا به تقاضای ذی‌نفع، توقیف وی را بدون تاخیر به پست کنسولی دولت متبع وی اطلاع دهد و این حق را باید به فرد در توقیف نیز اعلام کند.
دیوان بین‌المللی دادگستری در قضیه «آونا و دیگران» اعلام کرده است که واژه «بدون تاخیر» در کنوانسیون سال ۱۹۶۳ میلادی به این معناست که از لحظه‌ای که مقامات دستگیرکننده متوجه تابعیت خارجی فرد دستگیرشده می‌شوند یا دلایلی مبنی بر اینکه این فرد خارجی است، وجود دارد، باید حقوق وی را به او اطلاع دهند و پست کنسولی دولت متبوعش را مطلع کنند.
سرگذشت تاریخی تشکیل نهاد کنسولی در کشورهای جهان چه بوده است؟
اساساً نهاد کنسولی ناشی از ضرورتهای تجارتی و حمایت از بازرگانان بیگانه در کشور دیگر است، این امر باعث شد که در دوران گذشته یک‌نفر از میان بازرگانان مقیم در کشور خارجی، سرپرستی امور و حمایت از منافع بیگانگان هم‌میهن در یک کشور یا بندر تجارتی را به‌عهده بگیرد و اقدام لازم برای حمایت از منافع و حقوق آنان را با حکومت یا دولت محل انجام دهد. این رسم قدیمی کم‌کم با تقویت انتصاب کنسول به طور رسمی توسط دولت از بین رفت و اکنون کنسول‌های رسمی و دولتی حتی در نقاط دوردست و کم تردد، وظایف قانونی خود را انجام می‌دهند. با این حال هنوز در برخی نقاط دنیا همان شیوه قدیمی پیگیری می‌شود و با تعیین یک فرد به نام کنسول از طرف دولت متبوع، وی اقدامات کنسولی را تحت نام «کنسول افتخاری» انجام می‌دهد. کنسول افتخاری فاقد منصب و حقوق دولتی است و در حال حاضر به ندرت در کشوری می‌توان کنسول افتخاری را مشاهده کرد. منبع:روزنامه حمایت