نقش معلم در پیشگیری از بزهکاری
نقش معلم در پیشگیری از بزهکاری
نقش معلم در پیشگیری از بزهکاری
نویسنده: منصوره حسینی- حقوقدان
بیان این حقیقت که پدران و مادران امروزی مسؤولیت خطیر خویش را به دست معلم می‌سپارند حتماً نباید از جنبه منفی و نومیدکننده آن موردتوجه قرار بگیرد چراکه اگر معلمان برای قبول این مسؤولیت آماده گردند می‌توان امیدوار بود که «از ایفای نقش تربیت نونهالان امروزی» به‌خوبی برآیند. هیچ‌کس به‌اندازه یک معلم برای آفریدن یک محیط مساعد، دلپذیر، صمیمی و توأم باگذشت و همکاری، صلاحیت ندارد.
چرا که در جریان تعلیم و تعلّم در شرایط آموزشی معلم نقش “مفتاح مشکلات” را بر عهده دارد و خلاقیت از آن اوست.
معلم در حقیقت مانند پیام‌آوری است که با پیام خود دلهای مرده انسانها را حیات می‌بخشد و آنها را از تاریکی جهل و نادانی به سرمنزل علم و دانش راهبری می‌کند. به‌راستی‌که معلمان ادامه‌دهنده راه پیامبرانند و همچون آنان قلبهای تاریک قربانیان جهل و نادانی را روشنایی می‌بخشند.
در کلاس درس هیچ‌چیز بدتر از این نیست که معلم تحت تأثیر عوامل مختلف درونی و بیرونی از شدت ناراحتی به حالت انفجار درآید؛ به دانش‌آموزی توهین و یا وی را توبیخ کند و از خود برنجاند. اگر معلمی نتواند خود را کنترل کند نباید از شاگردان خود انتظار اطاعت داشته باشد. عده‌ای از این مدرسان چنان در مسایل شخصی، خانوادگی و اداری غرق شده‌اند که کودکان و نوجوانان را فراموش کرده و به خواسته‌ها و نیازهای دانش‌آموزان توجه نمی‌کنند!
کثرت دانش‌آموزان، حقوق غیر مکفی، وظایف فوق‌برنامه، مسؤولیت خانواده و فشارهای اداری و اجتماعی که به معلمین وارد شود، ممکن است موجب احساس عدم امنیت کارکنان آموزشی گردد.
به‌ویژه در شهرهای کم‌جمعیت که رفتار معلمان در معرض داوری افکار عمومی است. مردم از آنان بیش از دیگران توقع و انتظار دارند. زمانی که معلّمی احساس خستگی جسمی و روحی می‌کند غیرممکن است که بتواند بر خود چیره شده و افسردگی خود را به کودکان و نوجوانان سرایت ندهد و بتواند به‌طور صحیح در نقش معلمی و برنامه پیشگیری از بزهکاری یا آموزش‌وپرورش صحیح عمل کند! البته انتظاری هم در این شرایط نمی‌توان داشت.
معلمانی که ترس، خجالت، اندوه، افسردگی و نظیر این حالات عاطفی را در بین نوجوانان نادیده گرفته و اهمیت نمی‌دهند سخت در اشتباهند.
این قبیل معلمان فقط به نقش آموزشی خود توجه داشته و وظیفه پرورشی و تربیتی خود را فراموش می‌کنند. اطفال و نوجوانان از آموزگاران و دبیران خود توقع دارند که رابطه صمیمانه‌ای با آنها برقرار کرده و به استعدادهای آنان توجه و عنایت بیشتری مبذول دارند. توجه به شخصیت، عدم تبعیض بین شاگردان، همکاری و مشورت با دانش‌آموزان، استفاده از دروس علمی با وسایل کمک‌آموزشی نظیر اسلاید، فیلم و … هم‌چنین ایجاد انگیزه تحصیلی در دانش‌آموزان از دیگر خواسته‌های اطفال و نوجوانان است. ضروری و منطقی است که در رفع مشکلات اقتصادی و خانوادگی این قشر پرکار، زحمتکش و دلسوز اقدام شایسته صورت گیرد.
همان‌طور که در یادداشت مرتبط قبلی عرض نمودم وقتی آموزگار یا دبیری به علت کمبود درآمد ناگزیر است که در چند جا فعالیت داشته باشد و یا درآمدش کفاف یک زندگی نسبتاً مرفه و عاری از دغدغه مالی را نداشته باشد؛ حال چه انتظاری می‌توان در خصوص پیشگیری از بزهکاری اطفال و نوجوانان از وی داشت؟ به نظر می‌رسد توجه خاص باید به این موضوع داشت و با طراحی برنامه ویژه از جانب مسؤولین کشور جهت رسیدگی به این امر مهم اقداماتی شود.
توجه خاص و تخصیص بودجه مناسب برای طراحی و اجرای برنامه‌های پیشگیری رشد مدار در جهت کاهش بزه برای این نسل حیاتی و آینده‌سازان کشور.
اکثر پژوهشگران معتقدند که جهت اخذ نتایج بهتر آموزشی اقدامات زیر باید موردعنایت و توجه مسؤولین و مقامات آموزش‌وپرورش قرار گیرد:
افزایش برنامه‌های علمی، تفریحی، آموزشی فضای سبز و کتابخانه در مدارس.
ایجاد رابطه‌ای دوستانه و محیطی جذاب برای جلب اعتماد دانش‌آموزان.
استفاده از وسایل کمک‌آموزشی، گردش علمی، بازدید از مراکز صنعتی و تجاری در مدارس.
توجه به شخصیت و محیط خانوادگی نوجوان و شخصیت دادن به او.
توجه به مسایل روحی، عاطفی و خانوادگی نوجوانان و پیگیری مشکلات آنان.
برنامه‌ریزی آموزشی دقیق و مدیریت صحیح.
توجه به استعدادها و خلاقیتهای دانش‌آموزان.
ایجاد انگیزه تحصیلی در نوجوانان و امیدوار ساختن آنها به آینده.
وجود رابطه‌ای نزدیک و مستمر بین اولیا خانه و مدرسه.
شناسایی افراد نابهنجار با بزهکار و بررسی علل بزهکاری آنان توأم با هدایت و کنترل مستمر، به‌کارگیری صحیح و به‌موقع اصل تشویق و تنبیه.
رواج و گسترش اصول اخلاقیات صحیح در بین اطفال و نوجوان.
استفاده از مربیان مدیران و معلمان مجرب و کاردان.
مشارکت دادن دانش‌آموزان در فعالیتهای فوق‌برنامه و ایجاد حس مسؤولیت در آنان.
تشکیل کنفرانسها و کارگاههای آموزشی جهت ارتقای سطح علمی و هماهنگی بین مدرسین و معلمین.
منبع: صلاحی، جاوید، بزهکاری اطفال و نوجوانان: بنیاد حقوقی میزان، چاپ هفتم، ۱۳۸۹.
معظمی، شهلا، بزهکاری کودکان و نوجوانان: نشر دادگستر، چاپ اول، ۱۳۸۸.