نقدی بر ترجمه سه جلدی دانشنامه جرم‌شناسی آکسفورد
نقدی بر ترجمه سه جلدی دانشنامه جرم‌شناسی آکسفورد
نقدی بر ترجمه سه جلدی دانشنامه جرم‌شناسی آکسفورد
ترجمه آقای دکتر حمیدرضا ملک محمدی، دانشیار دانشگاه تهران
رقیه ماستری فراهانی
1- نگاهی به مجموعه سه جلدی دانشنامه جرم‌شناسی آکسفورد، ترجمه دکتر حمیدرضا ملک محمدی
1-1- عنوان اصلی این کتاب، The oxford handbook of criminology است. اولین و مهمترین نقدی که به ترجمه این مجموعه سه جلدی وارد است، برگردان کلمه handbook به دانشنامه در زبان فارسی است.
مراجعه به فرهنگ‌های متعدد لغات انگلیسی به‌فارسی حاکی از آن است که معادل فارسیِ کلمهhandbook، دانشنامه نیست. بلکه برای این کلمه مترادفهایی مثل کتاب راهنما، کتابچه، کتاب‌دستی به‌کار رفته است. از سوی دیگر، معادل کلمه دانشنامه به زبان لاتین Encyclopedia است. به‌نظر می‌رسد اشکالات و ایرادات وارد بر این مجموعه، ناشی از ترجمه همین کلمه باشد. یعنی ترجمه کلمهhandbook به دانشنامه.
1-2- مترجم محترم در صفحه هفده جلد اول در بند هفت دیباچه اشاره کرده است که «دانشنامه جرم شناسی آکسفورد، بخش اول کتاب ارزشمند The oxford handbook of criminology که در آن صاحب‌نظران … سیاست جنایی برخی از کشورها را بررسی کرده‌اند.»
در حالی که دانشنامه طبق تعریف، حاوی اطلاعاتی جامع اما فشرده درخصوص شاخه‌های دانش بشری است. پس می‌توان نتیجه گرفت که این مجموعه با فلسفه و کارکرد و اهداف دانشنامه همخوانی ندارد.
1-3- هیچ‌یک از مقالات این مجموعه، مطابق ضوابط و استانداردهای مقالات دانشنامه‌ای تدوین نشده است. این مقالات ساختار علمی- پژوهشی یا تحقیقی دارند. به‌عنوان مثال در صفحه 26 جلد اول در یکی از مباحث فرعی مقاله، به اهداف تحقیقی اشاره شده است.
1-4- عناوین مقالات دانشنامه ای در قالب مدخل تنظیم می‌شوند و در مدخلها عبارات و کلمات زائد ذکر نمی‌شوند؛ در حالی که در عناوین مقالات مجموعه مذکور، این موضوع رعایت نشده است.
1-5- در موارد متعددی در ابتدای بحث، اشاره به‌عنوان فصل شده است؛ درحالی‌که این عبارات معمولاً در ساختار دانشنامه‌ها به‌کار نمی‌رود.
1-6- در مقالات دانشنامه‌ای معمولاً امضای نویسنده در پایان مقاله درج می‌شود؛ درحالی‌که در این مجموعه مطابق فرمت مقالات علمی، سمت چپ ذیل عنوان درج شده است.
2- دانشنامه، تعریف و معادل لاتین و عربی آن:
براساس تعاریف ارائه شده در منابع متعدد، دانشنامه اثری است مرجع و جامع و شامل مدخلهایی درباره شاخه‌های دانش بشری و یا جنبه‌های متنوع یک زمینه تخصصی خاص که دو دانشنامه عمومی و دانشنامه تخصصی را شامل می‌شود. دانشنامه را در زبان عربی دایره‌المعارف گویند. معادل لاتین دانشنامه Encyclopedia است که برگرفته از اصطلاح یونانی enkyklios paideia به‌معنای آموزش فراگیر است. پس دانشنامه مجموعه‌ای است که اطلاعاتی جامع اما فشرده درباره یافته‌های بشر در زمینه‌های مختلف به‌خوانندگان ارائه می‌دهد.
3- اصول و ضوابط حاکم بر دانشنامه‌نویسی
نگارش دانشنامه تابع قواعد و ضوابط خاصی است که آن را از سایر متون متمایز می‌کند. مهمترین اصول حاکم بر نگارش مقالات دانشنامه ای عبارت است از:
3-1- بی‌طرفی: مقالات دانشنامه‌ای باید با رعایت کامل بی‌طرفی، نسبت به انتقال کامل اطلاعات حتی مغایر با نظر نویسنده نگاشته شود. درغیر این‌صورت و چنانچه نویسنده مقاله بخواهد نظر شخصی خود را القاء و از ذکر نظرات مخالف خودداری کند، مقاله به صورت کاملاً ناقص تدوین شده و در این‌صورت، دیگر مقاله دانشنامه‌ای نخواهد بود. همچنین نویسنده مقالات دانشنامه‌ای باید از هرگونه قضاوت و داوری شخصی نسبت به موضوع مقاله پرهیز نماید.
3-2- جامع بودن محتوا: محتوای مقالات دانشنامه‌ای باید جامع و کامل باشد. به گونه‌ای که خواننده مقاله پس از مطالعه آن به اطلاعات مورد نیاز خود دست یابد
3-3- استقلال مقالات: مقالات دانشنامه به گونه ای نگارش می‌شود که ضمن مرتبط بودن با مقالات دیگر، استقلال کامل دارد.
3-4- مستندنویسی: توجه به مستندنویسی و استناد مطالب از نکات مهم در تنظیم مقالات دانشنامه‌ای است.
3-5- گزینش منابع: محتوای مقالات دانشنامه‌ای از منابع دست اول و معتبر علمی گزینش می‌شود.