نظریه جمع در طرح دعوای مسؤولیت؛ مطالعه تطبیقی در حقوق فرانسه

نظریه جمع در طرح دعوای مسؤولیت؛ مطالعه تطبیقی در حقوق فرانسه

نویسنده: ابراهیم تقی زاده

چکیده

در حقوق فرانسه و دیگر کشورهایی که نظام حقوقی آنها به‌نوعی وام‌دار یا برگرفته از فرانسه است، نظریه «عدم جمع بین دو مسؤولیت قراردادی و قهری» قاعده‌ای سنتی و ریشه‌دار است. حسب این قاعده، چنانچه دعوای جبران خسارت به‌جای آنکه بر مبنای ضمان قهری اقامه شود، به‌واسطه وجود قرارداد میان زیان‌دیده و عامل زیان و بر پایه نقض قرارداد طرح شود، این دعوی محکوم‌به رد است و به همین کیفیت، دعوایی که اشتباهی بر مبنای مسؤولیت قهری اقامه ‌گردد، درحالی‌که می‌بایست نقض قراردادی متعهد مبنای طرح دعوی قرار گیرد، راه به‌جایی نخواهد برد.نتیجه این تفکیک، نوعی تشتت آشفتگی را در رسیدگی به این‌چنین دعاوی با ماهیت دوگانه سبب می‌شود که افزون بر سردرگمی اهالی حقوق، ایجاد وحدت رویه را نیز ممتنع می‌سازد. از طرف دیگر، قاعده یادشده به‌نوعی در تقابل با اصل «جبران کامل» یا جبران حداکثری خسارات زیان‌دیده است؛ چراکه ممکن است انتخاب هرکدام از دو مسؤولیت قهری یا قراردادی، جبران خسارت کامل‌تر یا حداقل آسان‌تری (از حیث رعایت تشریفات دادرسی و ادله اثبات دعوی) را برای خواهان به ارمغان آورد. این‌گونه مشکلات و موانع باعث شد که نظریه «عدم جمع بین دو مسؤولیت قراردادی و قهری» اهمیت و جایگاه سابق خویش را از دست بدهد و روشهایی برای یکسان‌سازی، ایجاد وحدت رویه و جلوگیری از رد این‌گونه دعاوی پیش‌بینی گردد که ذیل عنوان «نظریه جمع بین دو مسؤولیت قراردادی و قهری» مطالعه می‌‌شود.

کلیدواژگان: انتخاب بین دو مسؤولیت؛ جمع بین مسؤولیت قراردادی و قهری؛ مسؤولیت خارج از قرارداد؛ مسؤولیت قراردادی؛ نظریه تعدد؛ نظریه وحدت

فصلنامه حقوق؛دوره 45، شماره 4، زمستان 1394