مطالبه خسارت مادی و معنوی در قبال اقدامات زیانبار دولت ایالات متحده آمریکا در نشستی تخصصی
مطالبه خسارت مادی و معنوی در قبال اقدامات زیانبار دولت ایالات متحده آمریکا در نشستی تخصصی
مطالبه خسارت مادی و معنوی در قبال اقدامات زیانبار دولت ایالات متحده آمریکا در نشستی تخصصی
دنیای حقوق: نشست تخصصی با موضوع دعاوی مطالبه خسارت مادی و معنوی علیه دولت ایالاتمتحده آمریکا با حضور قاضی اصانلو تشکیل شد.
آنچه در زیر میخوانید گزارش میزگرد تخصصی «بررسی مبانی و تحلیل آراء شعبه 55 دادگاه عمومی تهران مطالبه خسارت مادی و معنوی در قبال اقدامات زیانبار دولت ایالاتمتحده آمریکا» که در شش شهریور 1395 توسط گروه حقوق بینالملل پژوهشکده حقوق عمومی و بینالملل پژوهشگاه قوه قضاییه است.
رسالت قوه قضائیه جمهوری اسلامی ایران در راستای تحقق عدالت ایجاب مینماید که ساز کار مناسبی را برای حمایت مؤثر و کارآمد از اتباع ایرانی قربانی اقدامات زیانبار سایر دولتها و مطالبه خسارات مادی و معنوی از آنان فراهم نماید؛ اما ضرورت احترام بهقاعده مصونیت دولت در حقوق بینالملل، دولتها را از اعمال صلاحیت قضایی و اجرایی نسبت به سایر دولتها منع مینماید. یکی از استثناهای مجاز براین قاعده در حقوق بینالملل استثنای «عمل متقابل» است. نقض مصونیت دولت جمهوری اسلامی ایران در محاکم ایالاتمتحده امریکا و صدور آرای متعدد علیه ایران در محاکم این کشور، سبب گردید تا در قالب قانون «صلاحیت دادگستری جمهوری اسلامی ایران برای رسیدگی به دعاوی مدنی علیه دولتهای خارجی» سال ۱۳۷۸ و اصلاحات بعدی آن، امکان طرح دعاوی از سوی اتباع ایرانی زیاندیده از اقدامات زیانبار دولت ایالاتمتحده امریکا، بهعنوان اقدامی متقابل علیه این کشور، فراهم گردد. این دسته از دعاوی در قبال اقدامات زیانبار دولت ایالاتمتحده امریکا علیه اتباع ایرانی، در شعبه 55 دادگاه عمومی- حقوقی تهران (ویژه امور بینالملل) مطرح و برخی از آنها تاکنون منتهی به صدور دادنامه شده است. گروه حقوق بینالملل پژوهشکده حقوق عمومی و بینالملل پژوهشگاه قوه قضاییه، در تاریخ 6/6/1395، باهدف واکاوی ابعاد مختلف موضوع، میزگردی با عنوان فوق، در محل سالن ریاست پژوهشگاه قوه قضاییه برگزار نمود.
هدف از این میزگرد که با حضور اساتید و صاحبنظران از جامعه علمی و دانشگاهی کشور برگزار شد، بررسی و تحلیل علمی پیرامون مسائل شکلی و ماهوی آراء صادره از شعبه 55 درزمینه مطالبه خسارتهای مادی و معنوی شکات ایرانی از دولت ایالاتمتحده آمریکا (بهعنوانمثال در خصوص موضوعاتی نظیر کمک و مساعدت آن دولت به تسلیح شیمیایی رژیم صدام و حمایت آن از گروهک تروریستی جند الله) و ارائه پیشنهادهایی در خصوص بهبود عملکرد دستگاه قضایی در رسیدگی به اینگونه پروندهها بود. در همین راستا، جلسه مزبور در قالب دو محور: تحلیل آراء صادره از شعبه 55 دادگاه عمومی و حقوقی تهران؛ و بررسی الزامات رسیدگی به دعاوی اتباع ایرانی علیه دولت ایالاتمتحده آمریکا در محاکم داخلی ایران برگزار شد.
در ابتدا قاضی اصانلو به توضیح مبانی فکری و فلسفه حاکم بر صدور آراء مزبور پرداخته و از عدالت و انصاف بهعنوان بنمایههای صدور آراء خویش نام بردند و تصریح نمودند که دراین آراء، استانداردهای جهانی رعایت شده و هم به لحاظ شکل و هم محتوا از آرای دیوان بینالمللی دادگستری الگوبرداری گردیده است.
بر اساس مباحث این جلسه، موضوعات دعاوی خارجی مطروحه در دادگستری علیه ایالاتمتحده امریکا ذیل عناوین کلی زیر قابل دستهبندی است: هدف قرار دادن ناوهای ایرانی در خلال حمله رژیم صدام به ایران، مصدومان شیمیایی، دعاوی حادثه طبس، حوادث پیشآمده برای زائران ایرانی در خلال حضور امریکا در عراق؛ تحریمهای یکجانبه امریکا علیه بانکها، شرکتهای بیمه و هواپیمایی ایرانی. سپس اساتید محترم مدعو به بیان نقاط قوت و ضعف آراء صادره از شعبه 55 پرداخته و ضمن بیبدیل و پیشرو خواندن تکنیک، تحلیل حقوقی، نحوه نگارش، ادله اثبات، مستندات و درمجموع کلیت و روح حاکم بر آراء صادره، به بیان نظرات خویش در محورهای ذیل پرداختند:
قانون قابلاعمال (اگر اقدامات زیانبار موضوع دعاوی در خاک ایران واقعشده باشد، جز در مورد اثبات متخلفانه بودن عمل، نیازی به استناد به حقوق بینالملل نیست.)
• نحوه انتساب مسؤولیت به دولت امریکا
• نحوه ارزیابی خسارات تنبیهی مندرج در آراء.
• احراز متخلفانه بودن عمل ایالاتمتحده امریکا با استناد به ماده 1 مشترک کنوانسیونهای ژنو در خصوص تضمین احترام به حقوق بشردوستانه در دعاوی مربوط به مصدومان شیمیایی.
درنهایت، جمعبندی نظرات کارشناسانه حضّار و مدعوین محترم منتج به ارائه پیشنهادهای عملی زیر گردید:
– لزوم توجه به تأسیس صندوق غرامات از سوی دولت متبوع در حق قربانیان ایرانی.
– استفاده وکلای این پروندهها و نیز دادگاه از الگوی مستندسازی در پروندههای مطروحه علیه ایران در محاکم ایالاتمتحده امریکا.
– کمک به شکلگیری یک مجتمع قضایی یا دادگاه ویژه جهت رسیدگی به دعاوی بینالمللی بهجای تخصیص یک شعبه خاص برای رسیدگی به این قبیل پروندهها.
– ضرورت استفاده قضات ایرانی صادره کننده آرای مزبور از مشاوران حقوقی بینالمللی به جهت ماهیت موضوع و بهویژه تعداد دعاوی مطروحه علیه امریکا
در پایان، با عنایت به مطالب فوق، گروه حقوق بینالملل امید دارد که مباحث، نقطه نظرات و پیشنهادهای مطروحه، در جهت رفع خلأهای قانونی و قضایی و ارتقای کیفی عملکرد دستگاه قضایی در رسیدگی به دعاوی بینالمللی مثمر ثمر واقع گردد.
گروه حقوق بینالملل
پژوهشکده حقوق عمومی و بینالملل
پژوهشگاه قوه قضاییه
6 شهریورماه 1395