مسؤولیت کارفرما در قبال حادثه ناشی از کار
مسؤولیت کارفرما در قبال حادثه ناشی از کار
مسؤولیت کارفرما در قبال حادثه ناشی از کار
فرشاد اسماعیلی
همواره تحلیل حقوقی حوادث ناشی از کار چه در سطح داخلی و چه بین‌المللی کمرنگ بوده است و غالباً در حد و اندازه یک خبر داغ ناراحت‌کننده و بحرانهای اجتماعی و شهری ناشی از آن باقی‌مانده است.
در حوزه داخلی یکی از زاویه‌های آموزشی و تحلیلی این موضوع نگاه حقوقی به مسؤولیت کارفرمایان در حوادث ناشی از کار می‌باشد.
تعریف حوادث ناشی از کار
مطابق ماده ۶۰ قانون تأمین اجتماعی حوادث ناشی از کار حوادثی است که در حین انجام‌وظیفه و به سبب آن برای بیمه‌شده اتفاق می‌افتد. مقصود از حین انجام‌وظیفه تمام اوقاتی است که بیمه‌شده در کارگاه یا مؤسسات وابسته یا ساختمانها و محوطه آن مشغول کار باشد و یا به دستور کارفرما در خارج از محوطه کارگاه عهده‌دار انجام مأموریتی باشد اوقات مراجعه به درمانگاه و یا بیمارستان و یا برای معالجات درمانی و توان‌بخشی و اوقات رفت‌وبرگشت بیمه‌شده از منزل به کارگاه جز اوقات انجام‌وظیفه محسوب می‌گردد مشروط بر این‌که درزمان عادی رفت‌وبرگشت به کارگاه اتفاق افتاده باشد حوادثی که برای بیمه‌شده حین اقدام برای نجات سایر بیمه‌شدگان و مساعدت به آنان اتفاق می‌افتد حادثه ناشی از کار محسوب می‌شود. بند هشت ماده دو قانون تأمین اجتماعی در تعریف حادثه آورده است: حادثه ازلحاظ این قانون اتفاقی است پیش‌بینی‌نشده که تحت تأثیر عامل یا عوامل خارجی در اثر عمل یا اتفاق ناگهانی رخ می‌دهد و موجب صدماتی بر جسم یا روان بیمه‌شده می‌گردد.
مسؤولیت کارفرما پیش از حادثه
مطابق ماده 91 قانون کار کارفرمایان و مسؤولان کلیه واحدهای موضوع ماده 85 این قانون مکلف‌اند بر اساس مصوبات شورای عالی حفاظت فنی برای تأمین حفاظت و سلامت و بهداشت کارگران در محیط کار، وسایل و امکانات لازم را تهیه و در اختیار آنان قرار داده و چگونگی کاربرد وسایل فوق‌الذکر را به آنان بیاموزند و در خصوص رعایت مقررات حفاظتی و بهداشتی نظارت نمایند. افراد مذکور نیز ملزم به استفاده و نگهداری از وسایل حفاظتی و بهداشتی فردی و اجرای دستورالعملهای مربوط کارگاه می‌باشند. بنابراین مطابق مفاد ماده 91 قانون کار مشخصاً سه وظیفه برای کارفرما مقرر گردیده است: تهیه: بر اساس مصوبات شورای عالی حفاظت فنی برای تأمین حفاظت و سلامت و بهداشت کارگران در محیط کار، وسایل و امکانات لازم را تهیه و در اختیار آنان قرار دهد. آموزش: چگونگی کاربرد وسایل فوق‌الذکر را به آنان بیاموزند. نظارت: در خصوص رعایت مقررات حفاظتی و بهداشتی نظارت نمایند. اما آن‌چه که کارفرمایان خود را از مسؤولیت پذیرفتن آن مبری می‌دانند آموزش و نظارت است و غالباً با تهیه و در اختیار قرار دادن وسایل و امکانات لازم، دیگر کارفرما مسؤولیتی در قبال کار کارگر نمی‌پذیرد. این در حالی است که بیشتر آمار حوادث ناشی از کار از ناکارآمد بودن و فلج بودن بخش آموزش و نظارت در کارگاه نشأت می‌گیرد. بااین‌حال بسیاری از تحقیقات نشان داده است که نگرانی اقتصادی کارفرمایان از آموزش و نظارت چندان هم به‌صرفه نیست و آموزش و نظارت در کارگاه می‌تواند در یک نگاه کلان منافع اقتصادی کارفرما را نیز تأمین نماید.
بر اساس آخرین مطالعات و تحقیقات انجام‌شده توسط سازمان بین‌المللی تأمین اجتماعی (ISSA) سرمایه‌گذاری در زمینه پیشگیری در زمینه ایمنی و بهداشت‌کار در بنگاههای اقتصادی نشان می‌دهد حداقل نرخ منافع حاصل از سرمایه‌گذاری در این زمینه برابر 2/2 واحد به ازای هر واحد سرمایه‌گذاری در سال است.
(بر اساس گزارش سازمان بین‌المللی کارILO )
بااین‌حال ماده 95 قانون کار درباره مسؤولیت کیفری و حقوقی کارفرمایان و قصور ایشان آورده است که: مسؤولیت اجرای مقررات و ضوابط فنی و بهداشت‌کار بر عهده کارفرما یا مسؤولین واحدهای موضوع ذکرشده در ماده 85 این قانون خواهد بود. هرگاه براثر عدم رعایت مقررات مذکور از سوی کارفرما یا مسؤولین واحد، حادثه‌ای رخ دهد، شخص کارفرما یا مسؤول مذکور ازنظر کیفری و حقوقی و نیز مجازاتهای مندرج در این قانون مسؤول است.
اما مطابق تبصره 2 چنان‌چه کارفرما یا مدیران واحدهای موضوع ماده 85 این قانون برای حفاظت فنی و بهداشت‌کار، وسایل و امکانات لازم را در اختیار کارگر قرار داده باشند و کارگر باوجود آموزشهای لازم و تذکرات قبلی بدون توجه به دستورالعمل و مقررات موجود از آنها استفاده ننماید کارفرما مسؤولیتی نخواهد داشت. قانون‌گذار در ماده 87 قانون کار نیز اشاره‌کرده است که اشخاصی که قصد احداث یا توسعه کارگاه خود را دارند، ابتدا باید برنامه کار، نقشه‌های ساختمانی و طرحهای موردنظر را به لحاظ پیش‌بینی در امر حفاظت فنی و بهداشت‌کار، برای اظهارنظر و تأیید به وزارت کار و امور اجتماعی ارسال کنند و این وزارت خانه نیز موظف است، نظر خود را طی یک ماه اعلام کند. بهره‌برداری از این کارگاهها به رعایت مقررات حفاظتی و بهداشتی منوط خواهد بود.
مسؤولیت کارفرما پس از حادثه
اما مسؤولیت کارفرما تنها محدود مسؤولیت تهیه، آموزش و نظارت پیش از حادثه نمی‌شود و پس از حادثه نیز به استناد ماده ۶۵ قانون تأمین اجتماعی در صورت وقوع حادثه ناشی از کار، کارفرما مکلف است اقدامات اولیه لازم را برای جلوگیری از تشدید وضع حادثه‌دیده به عمل آورد. به استناد تبصره ماده ۹۵ قانون کار کارفرما یا مسؤولان واحدهای موضوع ماده ۸۵ قانون کار موظف‌اند کلیه حوادث ناشی از کار را در دفتر ویژه‌ای که فرم آن از طریق وزارت کار و امور اجتماعی اعلام می‌گردد ثبت و مراتب را سریعاً به‌صورت کتبی به اطلاع اداره کار و امور اجتماعی محل برسانند هم‌چنین به استناد ماده ۹ آیین‌نامه حفاظتی کارگاههای ساختمانی و ماده ۶۵ قانون تأمین اجتماعی، کارفرما باید وقوع هرگونه حادثه ناشی از کار را ظرف مدت سه روز اداری به شعبه صندوق تأمین اجتماعی محل اطلاع دهد و نسبت به تکمیل و ارائه فرم ویژه حادثه اقدام نماید. به نظر می‌رسد آمار بالای حوادث ناشی از کار در استانهای مختلف در کشور با عدم آموزش و نظارت کارگران توسط کارفرما در کارگاههای فنی و تخصصی بی‌ارتباط نیست. اما نگرانی اقتصادی کارفرمایان از تحمل هزینه‌های هنگفت برای انجام‌وظیفه قانونی آموزش و نظارت کارگران با دستگاهها و امکانات، چه از منظر حقوقی و چه از منظر اقتصادی چندان به‌صرفه نیست . چراکه در موارد بسیاری مشاهده می‌شود که مسؤولیت حقوقی و خسارات مالی فراوانی به دلیل نبود یا کمبود آموزش و نظارت در محیط کارگاه به کارفرما بار گردیده است. منبع: خبرگزاری مهر