مجلس سنای ایران

مجلس سنای ایران

مجلس سنا از آغاز مشروطیت تا سال 1328 خورشیدی تشکیل نگردید، اما از آن سال به بعد در هفت دوره منعقد شد.

به‌موجب قانون اساسی مورخ 1285 حکومت ایران علاوه بر مجلس شورای ملی باید دارای مجلس دیگری به نام ” مجلس سنا“ باشد ولی به علت بعضی از مخالفتها تا پایان سلطنت رضاشاه پهلوی درباره این شاخه قوه مقننه تصمیمی اتخاذ نگردید. پس از شهریور 1320 با اشغال ایران توسط متفقین و تبعید رضاشاه و سست شدن پایه‌های سلطنت پهلوی، مقالاتی در مطبوعات نوشته می‌شد و از دولتهای وقت تقاضای تشکیل این مجلس می‌شد و محمدرضا پهلوی نیز نسبت به تأسیس آن علاقه‌مند بود، تا اینکه در روز 19 اردیبهشت 1327 دولت حکیمی لایحه تشکیل مجلس سنا را تقدیم داشت که با اعتراضات زیادی از سوی برخی از نمایندگان مجلس شورا روبه‌رو شد ولی بالاخره با تلاش عده‌ای از دولتمردان اساسنامه آن تدوین و به تصویب مجلس شورا و صحه شاه رسید. تشکیل مجلس و اختیارات آن طبق اصول 43، 44، 45 و 46 متمم قانون اساسی پیش‌بینی‌شده بود. به‌موجب اصل 43 قانون اساسی تعداد نمایندگان مجلس سنا شصت نفر بوده که سی نفر از طرف مردم (پانزده نفر از تهران و پانزده نفر از شهرستان) و نیمی دیگر از سوی شاه (پانزده نفر از تهران و پانزده نفر از شهرستان) انتخاب می‌شدند که گروه اول سناتورهای انتخابی و دسته دوم به سناتورهای انتصابی معروف بودند. انتخابات مجلس سنا در هر دوره قانون‌گذاری هم‌زمان با انتخابات مجلس شورای ملی شروع و اخذ رأی در یک روز انجام می‌شد. سناتورها باید شرایط خاصی را برای عضویت در مجلس سنا داشته باشند که به‌صورت اختصار بیان می‌شود: این اشخاص از بین نخست‌وزیران، وزرا، معاونین، استانداران، امرای بازنشسته ارتش، استادان دانشگاه و قضات با داشتن 15 تا 20 سال سابقه و اشخاصی که حداقل 3 دوره نمایندگی مجلس شورا را داشتند انتخاب می‌شدند.

در حقیقت مجلس سنا به ”مجلس شیوخ“ معروف بود زیرا هر فردی که واجد شرایط مذکور نبود نمی‌توانست به مجلس سنا راه یابد و گفته می‌شود گه گاهی هم برای اینکه اشخاص موردنظر واجد شرایط سناتوری شوند به‌طور موقت احکامی صادر می‌شد.

دوران قانون‌گذاری

مجلس سنا کلاً هفت دوره قانون‌گذاری داشته است:

• اولین دوره مجلس سنا : هم‌زمان با شانزدهمین دوره مجلس شورای ملی در 20 بهمن 1328 در تالار مجلس شورا گشایش یافت اما در سال 1331 هنگام مبارزات ملی شدن صنعت نفت و قطع روابط سیاسی با انگلیس و همچنین مخالفت مجلس سنا نسبت به انتخاب مجدد مصدق به نخست‌وزیری و سیاست وی درزمینهٔ نفت، دکتر محمد مصدق درصدد انحلال مجلس سنا برآمد و از ورود سناتورها به عمارت مجلس شورای ملی در بهارستان جلوگیری شد به‌طوری‌که سناتورها جلسه خود را در منزل نظام‌السلطنه مافی تشکیل دادند. بدین ترتیب مجلس سنا تعطیل و پس از کودتای 28 مرداد 1332 دوباره تشکیل شد.
• دوره دوم مجلس سنا : در 27 اسفند 1332 آغاز و در 25 اسفند 1338 خاتمه یافت.
• دوره سوم مجلس سنا : در 3/1/1339 گشایش یافت و در 19/2/1340 به‌فرمان شاه منحل شد.
• دوره چهارم مجلس سنا : پس از دو سال و اندی تعطیلی در 14/7/1342 آغاز شد و در 14/7/1346 خاتمه یافت (تا سال 1342ش نمایندگان مجلس را کلاً مردان تشکیل می‌دادند ولی از این سال به بعد بانوان به مجلس سنا راه یافتند و در همین زمان نیز عده‌ای از بانوان به نمایندگی مجلس شورا انتخاب شدند)
• دوره پنجم مجلس سنا : در 14/7/1346 گشایش و در 9/6/1350 خاتمه یافت.
• دوره ششم مجلس سنا : در 9/6/1350 گشایش و 16/6/1354 خاتمه یافت.
• دوره هفتم مجلس سنا : در 17/6/1354 افتتاح شد و با پیروزی انقلاب اسلامی در 22 بهمن 1357 مجلس سنا منحل شد.

رئیسان مجلس سنا

از آغاز برپایی مجلس سنا تا پایان و فروپاشی آن، پنج‌تن ریاست آن را بر عهده داشتند:

1.ابراهیم حکیمی

2.حسن تقی زاده

3.محسن صدر

4.جعفر شریف امامی

5.محمد سجادی

سه تن از آنان پیش‌تر نخست‌وزیر (حکیمی، صدر، شریف امامی) و دو تن دیگر از سیاستمداران برجسته و وزیران پیشین (تقی زاده، سجادی) بوده‌اند. دیرپاترین دوره ریاست مجلس سنا با سناتور جعفر شریف امامی بوده است.

منبع؛ وب‌سایت ویکی‌پدیا