مبانی و اصول مسؤولیت کیفری اشخاص حقوقی در قانون مجازات اسلامی ایران

مبانی و اصول مسؤولیت کیفری اشخاص حقوقی در قانون مجازات اسلامی ایران

نویسنده: دکتر مجتبی جعفری

چکیده

اگر مسؤولیت کیفری را مبتنی بر شرایطی بدانیم که در خصوص اعمال مجازات نسبت به انسان ذی ‌شعور مورد توجه قرار گرفته ‌اند بی ‌تردید مقوله نسبتاً جدید مسؤولیت کیفری اشخاص حقوقی که نه روحی برای شریر شدن دارند و نه جسمی برای حبس گردیدن با چالش مواجه گشته و به توجیه ‌های خاصی نیاز خواهد داشت. به‌رغم این‌که در طول سالیان گذشته که این مقوله وارد قلمرو حقوق کیفری ایران گشت تلاشهایی در جهت رفع آن چالشها به عمل آمد، وجود دیدگاههای متعارض در این زمینه نشان می ‌دهد که چالشهای مذکور به درستی مرتفع نشده ‌اند. در این شرایط، قانون‌گذار ایران بدون توجه به این چالشها آشکارا از مسؤولیت کیفری اشخاص حقوقی دفاع و برای آن مقرراتی را وضع کرده است. بنابراین، سؤال این است که چرا با وجود چالشهای مذکور قانون‌گذار ایران مسؤولیت کیفری اشخاص حقوقی را پذیرفته است؟ قطعاً او تحت تأثیر مبانی مختلفی به این سیاست روی آورده است. این مبانی هرچه که باشد آن‌قدر اهمیت داشته است که وی را نسبت به مقوله مسؤولیت کیفری اشخاص حقوقی متقاعد نموده است. البته شکی نیست که پیش ‌بینی این مسأله نمی ‌تواند بدون در نظر گرفتن برخی اصول و قواعد ضروری این حوزه صورت گیرد. از این‌رو، در این مقاله سعی کرده‌ایم ضمن بررسی مبانی موردنظر قانون‌گذار ایران، اصول راهبردی حاکم بر مسؤولیت کیفری اشخاص حقوقی را نیز مورد مطالعه قرار دهیم. روش مطالعه ما در این تحقیق مبتنی بر تحلیل مواد قانونی در چارچوب اصول حقوقی است.

کلیدواژگان: اشخاص حقوقی، عدالت، منافع اجتماعی، مجرمیت عاریه‌ای، مسؤولیت کیفری

پژوهشنامه حقوق کیفری شماره 14 پاییز و زمستان 1395