ماهیت اجاره به شرط تملیک، بیع است یا اجاره؟

ماهیت اجاره به شرط تملیک،  بیع است یا اجاره؟

عنوان: ماهیت حقوقی اجاره به‌شرط تملیک

نویسندگان: حمید قاسمی و محمودرضا زحمتکش

چکیده

اجاره به‌شرط تملیک، عقد اجاره‌ای است،‌ جهت اعطای اعتبار برای مستأجر و تضمین اعتبار اعطایی برای موجر،‌ تعریفی که می‌توان از این عقد ارائه کرد عبارت است از: تملیک منفعت به‌عوض معلوم با درج شرط تملیک عین منوط به حصول شرایط معهود علیه اعطای اعتبار. شرط تملیک عین،‌ از مصادیق شرط اصطلاحی ضمن عقد و تابع احکام عمومی شروط ضمن عقد است. شرط مزبور از مصادیق تعلیق نمی‌باشد؛‌ زیرا تعلیق بر امور احتمالی،‌ غیرقابل ‌پیش‌بینی و غیرمنتظره، صحیح است. در اینجا شرط،‌ مصداق تأجیل است نه تعلیق. بیع یکی از اسباب تملیک عین است یعنی تملیک اعم از بیع است. احتمال دارد که شرط تملیک عین محقق شود. اگر مستأجر صرفاً‌ اجاره‌بها را نپردازد یا مدت منقضی نشود، تملیک عین حاصل نمی‌شود؛ یعنی تملیک عین احتمالی است. حال‌آن‌که اقتضای ذات و اجتناب‌ناپذیر بیع تحقق مالکیت عین است و در اینجا چون این اقتضا،‌ احتمالی است، بنابراین استدلال بیع بودن آن باطل می‌باشد. از طرفی اصل حاکمیت اراده باطنی و قاعده العقود تابعه للقصود موجر و مستأجر به هنگام انعقاد عقد،‌ قصد تملیک منافع را دارند نه قصد تملیک عین و منافع. موجر از انتخاب اجاره قصد تضمین اعتبار اعطایی به مستأجر را دارد و مستأجر قصد تأمین اعتبار دارد و هیچ‌کدام به‌طور مستقیم و قطعی قصد تملیک عین و منافع به‌طور فوری و قطعی اجتناب‌ناپذیر را ندارند. از جهت ضرورت انطباق اراده حقیقی با ارائه ظاهری طرفین، عقد اجاره قابل توجیه است نه بیع.

کلیدواژگان: اجاره، شرط تملیک، بیع، تضمین اعتبار،‌ منفعت، عین، معهودعلیه

ماهنامه حقوقی،‌ فرهنگی و اجتماعی دادرسی شماره 116، خرداد و تیر 1395