لزوم تقدیم دادخواست مطالبه و دریافت دیه از بیت المال در نشست قضایی قضات دادگستری استان فارس

پرسش: آیا با توجه به تبصره 3 ماده 156 قانون مجازات اسلامی دریافت دیه از بیت المال نیاز به تقدیم دادخواست دارد یا خیر؟ و آیا حکم این ماده به سایر موارد ضمان مالی قابلیت تسری دارد یا خیر؟

نظریه اکثریت: با توجه به نص صریح تبصره 3 ماده 156 قانون مجازات اسلامی که در مورد دفاع در مقابل تهاجم دیوانه، پرداخت دیه از بیت المال را مقرر نموده است رویه قضایی چه در گذشته و چه در حال بر این بوده است که نیازی به تقدیم دادخواست ضرر و زیان نیست و دادگاه در ضمن صدور حکم برائت به پرداخت دیه از بیت المال نیز حکم می‌دهد و هرگاه در دادسرا پرونده مختومه شده باشد برای صدور حکم پرداخت دیه از بیت المال، پرونده به دادگاه جزایی ارسال می‌شود. در سایر موارد پرداخت دیه از بیت المال مثل ماده 255 قانون مجازات اسلامی مصوب 1370 نیز به همین گونه عمل می‌شده است.

اما در مورد ضمان مالی با توجه به اینکه تبصره 3 ماده قانونی مذکور از موارد پرداخت دیه از بیت المال می‌باشد و در مورد دفاع مشروع ، با توجه به اینکه دفاع مشروع از عوامل موجهه جرم است لذا رافع مسئولیت کیفری و مدنی است و هیچ ضمانی بر عهده مدافع نمی‌باشد(هر چند در ماده 156 مذکور قانونگذار از باب مسامحه موضوع را از عوامل رافع مسئولیت کیفری بر شمرده است) و دلیلی برای پرداخت ضمان مالی از بیت المال نیز در مورد دفاع در مقابل تهاجم دیوانه، وجود ندارد زیرا موارد پرداخت توسط بیت المال، مستثنی بر اصل است و در مورد استثناء می‌بایست به قدر متیقن آن اکتفا نمود و قدر متیقن همان پرداخت دیه از بیت المال است.

نظریه اقلیت: در موضوع دفاع در مقابل تهاجم دیوانه فقط پرداخت دیه توسط بیت المال انجام می‌شود و آن هم نیاز به تقدیم دادخواست حقوقی و طی تشریفات قانون آیین دادرسی مدنی دارد. چون موضوع جنبه حقوقی دارد نه کیفری و در یک دادرسی حقوقی نیز مدعی العموم می‌بایست به نمایندگی از بیت المال حاضر و دفاع نماید.

منبع: مجموعه نشست های قضایی دادگستری کل استان فارس منتشره توسط انتشارات مجد 1394