قوای باطنی

به خود آییم (7)

قوای باطنی

به قلم جواد محدثی

برگرفته از چهل حدیث امام خمینی

خداوند متعال، باقدرت و حکمت خویش، در باطن و بعد غیبی نفس انسان قوایی آفریده که فواید بسیار دارد. سه مورد از این قوا، قوه «واهمه»، «غضبیه»، «شهویه» است و هر یک از این سه قوه وهم و غضب و شهوت که برای حفظ نوع بشر و ساختن دنیا و آخرت است، سرچشمه همه ملکات اخلاقی خوب و بد انسان است. انسان همان‌گونه که در این دنیا، صورت مُلکی و دنیوی دارد و در بهترین ترکیب و وضعیت آفریده‌شده و بر مخلوقات دیگر برتری دارد، یک صورت ملکوتی و غیبی هم دارد که تابع ملکوت و اخلاق باطنی است و در برزخ و قیامت نمود پیدا می‌کند. اگر خلق باطنی او انسانی باشد، صورت ملکوتی‌اش هم انسانی است و اگرشهوت و حیوانیت بر باطن او غلبه کند، صورت ملکوتی او هم به شکل حیوان و درنده خواهد بود و اگر وهم و شیطنت بر او حاکم شد، مثل صفات خدعه، تقلب، سخن‌چینی و غیبت، صورت غیبی و باطنی او هم به شکل یکی از شیطانها خواهد گشت. از پیامبر خدا (ص) روایت‌شده که بعضی مردم در قیامت به‌صورت میمون محشور می‌شوند یا بدتر از آن. معیار در این صورتهای مختلف انسانی و حیوانی لحظه مرگ و آغاز مرحله برزخ است. نفس، هنگام خروج از بدن با هر ملکه و خصلتی از دنیا برود، با همان ملکه صورت آخرتی می‌گیرد و چشم برزخی او، خود را به صورتی که هست می‌بیند. چنین نیست که صورت افراد در آن عالم مثل این دنیا باشد. به تعبیر قرآن کریم، بعضی هنگام حشر می‌گویند: خدایا من در دنیا چشم داشتم، چرا مرا کور محشور کردی؟ جواب می‌رسد: چون تو آیات ما را فراموش کردی، امروز فراموش شدی. [1] یعنی گرچه در دنیا چشم ظاهربین داشتی، ولی باطن تو کور بود، کوری خود را امروز درک می‌کنی و الا از اول چشم بصیرت نداشتی. باید روحت، روح انسانی باشد تا در برزخ و قیامت هم صورت انسانی داشته باشی. پس ای عزیز! گوش دل باز کن و دامن همت به کمر زن تا بتوانی از این عالم، به‌صورت انسان بیرون‌روی تا اهل نجات باشی و سعادت یابی.

[1]. طه (20): 125-126

ادامه دارد