عهد شکنی

عهد شکنی

وفا از ریشه «وفی» و به معنای چیزی را به تمام و کمال رساندن است.

حفظ و نگهداری پی‌درپی از چیزی را نیز عهد گویند. درنتیجه، وفای به عهد به این معناست که عهد بدون کم‌وکاست و مطابق وعده انجام شود. قرآن می‌فرماید: عهد فقط برای مردم نیست بلکه شما باخدا هم‌عهد دارید. قرآن کریم روی عهدی که با خداوند بسته می‌شود، بسیار حساس است. أَوْفُواْ بِالْعُقُودِ یا وَالْمُوفُونَ بعهدهمْ إِذَا عَاهَدُواْ؛ این همان ارزش عام انسانی است. قرآن می‌فرماید: عده‌ای از شما، باخدا عهد بستید که اگر خدا به ما ثروتی بدهد، مقداری از آن را انفاق خواهیم کرد اما وقتی خدا این ثروت را به شما داد، عهد خدا را فراموش کردید. برای این کار کسی شمارا زندانی نکرد اما اندک‌اندک ایمانتان رو به ضعف رفت و جای آن را نفاق گرفت، به‌گونه‌ای که دیروز مؤمن بودید و امروز منافق شدید. خداوند در قرآن می‌فرماید: ای فرزندان آدم، مگر با شما عهد نکرده بودم که شیطان را مپرستید زیرا وی دشمن آشکار شماست (یس/آیه 60). در سوره اعراف، در آیه 102 بعد از اشاره به سرگذشت دردناک اقوام پیشین و بیان بخشی از نقاط ضعف و انحراف آنها، آمده: و در بیشتر آنها عهدی [استوار] نیافتیم و بیشترشان را نافرمان یافتیم. در بعضی از آیات نظیر آیه 8 سوره مؤمنون، وفای به عهد به‌عنوان یکی از اوصاف لازم و برجسته انسان مؤمن معرفی‌شده است؛ اما در بعضی از آیات دیگر نظیر آیه 3 سوره صف، خداوند عهدشکنانی را با عنوان مؤمن مورد خطاب قرار داده و آنها را به خاطر عهدشکنی ملامت می‌کند. سؤال این است که اگر وفای به عهد از اوصاف برجسته یک انسان مؤمن است چرا خداوند در بعضی از آیات، عهدشکنانی را مؤمن نامیده و آنها را به خاطر عهدشکنیهایشان ملامت می‌کند؟ در پاسخ به این سؤال باید بگوییم با توجه به آیات فراوان و اقوال مفسرین، ایمان دارای مراتبی است که این مراتب باوفای به عهد، ارتباط مستقیمی دارد. آن دسته از آیات که وفای به عهد را از اوصاف لازم و برجسته یک انسان مؤمن معرفی می‌کند، درصدد توصیف مؤمنان راستین است؛ مؤمنانی که از درجات بالای ایمان برخوردارند و اقوالشان با کردارشان هماهنگ شده است. مکرراً درآیات قرآن مشاهده می‌شود که خداوند چنین افرادی را مدح و ثنا می‌کند.

اما آن دسته از آیات که عهدشکنان را هم مؤمن نامیده، درصدد توصیف مؤمنان ضعیف ‌الایمان است؛ مؤمنانی که از مراتب پایینی از ایمان برخوردارند و هنوز سخنانشان با عملشان هماهنگ نشده است. مکرراً درآیات قرآن مشاهده می‌شود که خداوند چنین افرادی را به خاطر عهدشکنیهایشان مورد ملامت و سرزنش قرار می‌دهد. حتی گاه چنین افرادی را منافق می‌نامد زیرا ازنظر قرآن عهدشکنی نشانه بارزی از وجود نفاق در آدمی است. پیامبر (ص) فرموده‌اند: هرگاه 3 خصلت در وجود کسی باشد، او منافق است. هرچند که روزه بگیرد و نماز هم بخواند. یکی از این 3 خصلت، عهدشکنی است. عهدشکنان با نقض معاهدات، آتشی برپا می‌کنند که نه‌تنها دیگران در آن آتش می‌سوزند بلکه عاقبت خودشان نیز در آن گرفتار خواهند شد، به همین دلیل، قرآن عهدشکنی را نوعی حماقت معرفی کرده است.

منبع: وب‌سایت همشهری آنلاین