عدالت اجتماعی و فقرزدایی از نگاه هاشمی رفسنجانی

عدالت اجتماعی و فقرزدایی از نگاه هاشمی رفسنجانی

زهره غلامعلی زاده

جامعه شناس

با عنایت به این‌که در شامگاه 19/10/95 رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام و سردار سازندگی، جناب آقای علی‌اکبر هاشمی رفسنجانی، دعوت حق را لبیک گفتند، جا دارد در این نوشتار به دیدگاه ایشان درباره عدالت اجتماعی و فقرزدایی بپردازیم.

عدالت نقطه مقابل ظلم و تبعیض است و به‌عبارت‌دیگر افراد بشر در دنیا به‌حسب خلقت خود و فعالیتهایی که می‌کنند و استعدادهایی که از خود نشان می‌دهند، استحقاقهایی پیدا می‌کنند که عدالت عبارت است از این‌که آن حقی که هر کس به‌موجب خلقت خودش و کار و فعالیت خود به دست آورده است به او داده شود.

عدالت نقطه مقابل ظلم است یعنی آن‌چه را که فرد استحقاق دارد به او ندهند و از او بگیرند و نقطه مقابل تبعیض است که دو فرد که در شرایط مساوی قرار دارند، یک موهبتی را از یکی دریغ بدارند و از دیگری دریغ ندارند.

عدالت اجتماعی یکی از دلالتهای مفهوم عدالت است که منظور از آن تخصیص «منصفانه» منابع در یک جامعه است. به این معنا قانون باید به سطح قابل قبولی از عدالت واقعی و رسمی دست یابد و باید توزیع منصفانه منابع و برابر فرصتها را تضمین کند.

روایت زندگی و تفکرات آقای هاشمی هرچند ممکن است طولانی باشد و در چند جمله یا صفحه مختصر نتوان آن را تبیین نمود، اما ایشان در آثارشان نحوه شکل‌گیری تفکرات خود درباره عدالت اجتماعی را به نحو اجمالی بیان می‌کنند.

ایشان از دو مبنای فکری و احساسی برای شکل‌گیری تفکرات خود درباره عدالت اجتماعی نام می‌برند؛ مبنای فکری ایشان، تفکرات و مکتوبات ایشان به‌ویژه کتاب «سرگذشت فلسطین یا کارنامه سیاه استعمار» و کتاب «امیرکبیر یا قهرمان مبارزه با استعمار» است. این دو کتاب که قبل از انقلاب و در جو خفقان دوران طاغوت نوشته‌شده است، بیانگر جهت‌گیری فکری و ذهنی آقای هاشمی است.

مبنای احساسی زندگی آقای هاشمی را نیز می‌توان در وجود بی‌عدالتیها و تبعیضها و ظلمهای قبل از انقلاب در کشور و در نظام بین‌الملل دانست.

مرحوم آیت‌الله هاشمی رفسنجانی هم‌زمان با اهتمام به امر توسعه، مسأله عدالت اجتماعی، فقرزدایی و برقراری تأمین اجتماعی توجه ویژه داشت. در ادامه گزیده‌ای از سخنان آیت‌الله هاشمی رفسنجانی با محوریت فقرزدایی و دستگیری از محرومان را مرور می‌کنیم:

ایشان در پاسخ به سؤالی درباره عملکرد دولت سازندگی، شکل‌گیری این دولت پس از جنگ را در رشد و توسعه کشور مهم ارزیابی کرد و گفت: دولت سازندگی با اقدامات خود توانست بیکاری در جامعه را به نحو چشمگیری کاهش و از طریق جذب سرمایه‌های بخش خصوصی و افزایش تولید؛ ضریب جینی را به نفع اقشار آسیب‌پذیر کاهش دهد.

هاشمی رفسنجانی تهیه دو لایحه مهم فقرزدایی و تأمین اجتماعی را نشان اهتمام دولت خود به اقشار آسیب‌پذیر جامعه عنوان کرد و گفت: دولت سازندگی از طریق کمک به شکل‌گیری توسعه پایدار به دنبال رفع مشکلات اقتصادی، فرهنگی و سیاسی جامعه بود.

ایشان هم‌چنین اشاره کرد که: «… به گفته حضرت علی (ع)، وقتی فقر در شهری راه پیدا کند کفر هم راه پیدا می‌کند و اخلاق می‌میرد و انسانها از درون متلاشی می‌شوند» بنابراین به همین دلیل با توجه به این فرمایشات باید در جهت فقرزدایی، رفع تبعیض، ایجاد عدالت و خودکفایی در میان مردم همه جوامع اقدامات لازم صورت گیرد.

کار کردن برای مردم شرافت بوده و یکی از حقوق اساسی انسانها است بنابراین دولتها و صاحبان دانش مکلف‌اند برای ایجاد اشتغال مردم اقدام کنند.

وی در ادامه به لایحه فقرزدایی اشاره کرد و گفت: در دوران مسئولیت اجرایی خود لایحه فقرزدایی که محورش ایجاد اشتغال بود را به مجلس فرستادیم که این لایحه در زمان دولت قبلی برای رفع اصلاحات از دستور کار مجلس خارج شد و تاکنون نیز بازگردانده نشده است. در این لایحه منابع هدر دهنده کشور محاسبه و برنامه‌ریزی برای اشتغال‌زایی انجام دادیم.

مرحوم آیت‌الله هاشمی رفسنجانی تصریح کرد: چنان‌چه همه دنیا در جهت فقرزدایی اقدام کنند و جلوی مهاجرتهای خطرناک را بگیرند این اقدام خودبه‌خود ظرف چند روز تمام دنیا را فرامی‌گیرد و در این صورت مشکل فقرزدایی نیز برطرف خواهد شد. روحشان شاد و یادشان گرامی باد.

منابع:

سایت خبرگزاری مهر، ۲۶ دی و ۱۶ بهمن ۱۳۸۶

سایت خبرگزاری فارس

سایت خبرگزاری ایرنا

مجموعه آثار شهید مطهری، جلد ۱۸