زیر پله‌های سردشت!
زیر پله‌های سردشت!
زیر پله‌های سردشت!
محمد حاجی
کارشناس ارشد حقوق بین‌الملل
اگرچه دولتها در خصوص رعایت تعهدات حقوق بشری شهروندان و جمعیت تحت قلمرو صلاحیتشان، دارای نفع حقوق نیستند، ولی در خصوص رعایت حقوق بشردوستانه (ناظر بر دوران جنگ و درگیریهای مسلحانه داخلی و یا بین‌المللی) وضعیت متفاوت است، چراکه ترس دولتها از اقدامات متقابل و یا مقابله‌به‌مثل طرف دیگر درگیریها و نیز احتمال ایجاد مسؤولیت بین‌المللی برای دولتها و مسؤولیت بین‌المللی کیفری برای نظامیان و مقامات، دولتها را ناچار به رعایت مقررات حقوق بشردوستانه و انسانی سازی رفتارها و شیوه‌های جنگ می‌سازد.
با این مقدمه نگاهی بیندازید به اقدامات حمایتی دولت در خصوص جبران خسارت مادی و معنوی قربانیان به‌کارگیری سلاحهای شیمیایی علیه جمعیت غیرنظامی ساکن سردشت و مطالبه آن از رژیم بعث عراق زمان حکمت صدام_حسین. شاید اگر فشار افکار عمومی و فعالین مدنی سردشت در فردای سقوط رژیم بعث نبود، با توجه به تغییر ماهیتی و شکلی رابطه‌ی ایران با دولت کنونی عراق هیچ اراده‌ای سیاسی در خصوص پیگیری پرونده محاکمه فرانس_فان_انرات در دادگاههای لاهه هلند وجود نداشت. عدم تلاش جدی برای پیگیری جنایات صدام علیه مردم بی‌گناه سردشت در جریان ایجاد دادگاه ویژه عراق با توجه به سطح تأثیر ایران بر رهبران و جریانات سیاسی عراق بعد از صدام نیز بماند.
بااین‌حال تعهدات حقوق بشری و حقوق بشردوستانه دولتها نسبت به اتباعشان تنها در سطح مطالبه آن از مجامع بین‌المللی و دولت دیگر طرف مخاصمه_مسلحانه نیست. یکی از آثار اِعمال حاکمیت در هر کشوری، تعهد به حفاظت و حمایت از شهروندانش در مقابل اقدامات زیان‌بار داخلی و خارجی است و در صورت نقض تعهد جبران خسارت فوری و کامل آن است.
شاید گفته شود که در خصوص حمایت از قربانیان سلاحهای شیمیایی و غیر شیمیایی شهر جنگ‌زده سردشت نهادهایی از قبیل بنیاد شهید و امور جانبازان چنین وظیفه‌ای را عهده‌دار شده‌اند؛ اما تصور کنید بعد از گذشت دهها سال از این فجایع، چند صد نفر از قربانیان سلاحهای شیمیایی سردشت و با چه سازوکاری تحت پوشش این نهاد حمایتگر قرارگرفته‌اند؟ و چند هزار نفر به خاطر اعمال دیرهنگام، نامطلوب و غیر کارشناسی شده از حمایتهای این نهاد محروم شده‌اند؟
این در خصوص جبران خسارتهای فردی بود، در خصوص خسارتهای جمعی، از قبیل بازسازی ویرانیها، آلودگی‌زدایی، در پیش رفتن سیاست تبعیضهای جبران ساز و به‌کارگیری حداکثر توانمندیهای اقتصادی، اجتماعی شهرستان و حومه توسعه‌ی پایدار مناطق جنگ‌زده از قبیل استفاده از مزیت مرزی بودن (و نه به‌عنوان ضعف) شهرستان سردشت چه اقدامی هرچند کوچک صورت گرفته است؟
اثبات ادعاهای فوق نوشتاری نیست. نگاهی به وضعیت دفتر انجمن دفاع از مصدومین شیمیایی سردشت واقع در زیر پله‌های زیرزمین یکی از پاساژهای شهرستان سردشت خود گویای همه‌ی ناگفته‌هایی است که دو دهه برگزاری یادبودها و بازیهای انتخاباتی و بیانیه‌ها از بازگوی جامع آن ناتوان و یا … بوده‌اند. انجمنی که رسالتش حمایت از انبوه قربانیانی است که حتی دولت متبوعشان آنان را نادیده گرفته است.