زندان باز، راهکاری برای کاهش تراکم زندانیان
زندان باز، راهکاری برای کاهش تراکم زندانیان
دنیای حقوق: رئیس سازمان زندانهای کشور این روزها بیشتر از همیشه به موضوع مجازاتهای جایگزین توجه می‌کند یا می‌شود گفت دست‌کم اظهارنظر او درباره این موضوع بسیار بیشتر شده است.
پس‌ازآنکه اصغر جهانگیر چهارشنبه گذشته به‌طور ضمنی از بی‌توجهی قضات به صدور احکامی مبتنی بر مجازات جایگزین گلایه کرد، این بار و در جمع خبرنگاران توجه به این موضوع را باعث کاهش آمار حبس موقت و درنهایت افزایش آمار کل جمعیت کیفری کشور دانست.
رئیس سازمان زندانها و اقدامات تأمینی و تربیتی بابیان اینکه افراد داخل زندانها، تحت قرار یا محکوم هستند، گفت: تلاش داریم میانگین ورود افراد تحت قرار به زندانها کاهش یابد و تا حد امکان از مجازاتهای جایگزین در این موارد استفاده شود تا بی‌جهت افراد برای زمانهای کوتاه وارد زندان نشوند. سال گذشته 250 هزار نفر از زندانیان، کسانی بودند که کمتر از 10 روز در زندان ماندند و آزاد شدند. وقتی کسی 10 روز تحت قرار بازداشت شود، انگ زندانی به وی می‌خورد و جامعه به چشم یک زندانی به او نگاه می‌کند.
رئیس سازمان زندانها و اقدامات تأمینی و تربیتی، همچنین موجودی فعلی زندانهای کشور را حدود 213 هزار نفر اعلام کرد و افزود: هم‌اکنون بازداشتگاهی وجود ندارد که زیر نظر سازمان زندانها نباشد. بازداشتگاه‌ها تا زمانی که کد شناسه از سازمان زندانها نگیرند، امکان پذیرش زندانی را ندارند. هم‌اکنون بازداشتگاه‌هایی داریم که ساخته‌شده و دنبال گرفتن کد شناسه از سازمان زندانها هستند. این بازداشتگاه‌ها باید موردبررسی قرار گیرند مبنی بر اینکه آیا شرایط و استانداردهای لازم و پیش‌بینی‌شده در قانون را دارند یا خیر؟ اگر شرایط لازم را داشته باشند، تأیید می‌کنیم و می‌توانند استفاده کنند. علاوه بر این، مسئولان بازداشتگاه‌ها فقط با ابلاغ سازمان زندانها می‌توانند مشغول شوند یعنی اگرچه نیروی انتظامی بازداشتگاهی را ساخته اما زمانی می‌تواند استفاده کند که مسئول بازداشتگاه با ابلاغ سازمان زندانها مشغول به کار شود.رئیس سازمان زندانهای کشور از وجود تنها ۲۰۰ زندانی رأی باز در تهران خبر داد و با اشاره به استفاده ۵۰ درصد زندانیان برخی استانها از این نوع رای‌ها، خواستار افزایش توجه به این موضوع شد. درخواست اصغر جهانگیر برای توجه به «رای باز» مربوط به‌نوعی از احکام می‌شود که متهم در حقیقت از آزادی مشروط استفاده می‌کند و فرصت فراگیری شغل را هم دارد. افرادی که براساس قانون و با رأی دادگاه به زندان محکوم می‌شوند به 3 دسته، بسته، نیمه‌باز و رأی باز تقسیم می‌شوند. براساس این تقسیم‌بندی مجرمان و افراد شرور که به جامعه آسیب می‌رسانند در زندانهای بسته و زندانیان عادی در زندانهای نیمه‌باز و باز نگهداری می‌شوند. بر این اساس در زندانهای باز زندانی هنگام صبح از آسایشگاه خارج و در مراکز مختلف مشغول حرفه‌آموزی یا کار می‌شود و شب برای استراحت به زندان بازمی‌گردد. حالا رئیس سازمان زندانها توجه به این نوع رای‌ها را فرصت مناسبی برای کنترل جمعیت زندانها و جلوگیری از افزایش آسیبهای اجتماعی به‌دنبال زندانی شدن فرد دانسته؛ موضوعی که مدتی است با تأکید رهبر معظم انقلاب یکی از مهم‌ترین مأموریتها و دغدغه‌های قوه قضاییه شده است.
چه کسی رأی بازمی‌گیرد؟
آنطور که از آمارهای سازمان زندانها برمی‌آید حدود 214 هزار زندانی در زندانها وجود دارند که 35 درصد آنها برای مدت یک تا 10 روز زندان را تجربه می‌کنند و مابقی به مجازاتهای طولانی‌تر از این مدت محکوم می‌شوند. این در حالی است که ظرفیت زندانهای کشورمان 83 هزار نفر است. به گفته جهانگیر در استان تهران تنها 200 زندانی رأی باز داریم، درحالی‌که اگر قرار باشد آمار استان تهران به برخی استانهای موردنظر وی (تا 50 درصد) برسد، این رقم باید به 16 هزار نفر برسد، چراکه هم‌اکنون 32 هزار نفر در زندانهای این استان هستند.
چه تعداد هستند؟
به گفته مدیرعامل بنیاد تعاون زندانهای کشور، این نوع از احکام همسو با مجازاتهای جایگزین می‌تواند کمک قابل‌توجهی در کاهش تعداد زندانیان داشته باشد. رحیم مطهر نژاد با تأکید بر اینکه 4 گروه زندانی مشغول به کار در کشور وجود دارد، می‌گوید: «یک گروه اشتغال نشسته هستند که در کنار بندی که در آن تحمل حبس می‌کنند، صنایع‌دستی تولید می‌کنند. گروه دوم زندانیانی هستند که به آنها رأی بسته گفته می‌شود این گروه از داخل بند بیرون می‌آیند و در کارگاه‌ها و کارخانه‌هایی که در زندان تعبیه‌شده، کار می‌کنند و نمی‌توانند از محوطه زندان خارج شوند. گروه سوم افرادی هستند که رأی نیمه‌باز دارند این افراد در اطراف زندانها در 15 هزار هکتار زمینی که در اختیار سازمان زندانهاست به کار کشاورزی، باغداری، دامپروری، آبزی‌پروری و صنایع مشغول به کار هستند و هر شب برای استراحت به زندان برمی‌گردند اما گروه چهارم افرادی هستند که رأی باز به آنها می‌گویند و با اجازه مقام قضایی در شهرکهای صنعتی، سازمان مراتع و جنگلها و واحدهای تولیدی فعالیت می‌کنند و ورود و خروج و حضور آنها در محل کار به‌طور دقیق بررسی و نظارت می‌شود؛ اما تنها 50 هزار زندانی تا‌کنون توانسته‌اند از اشتغال در زندانها استفاده کنند.» به گفته او از مجموع این 4 گروه در کشور تنها 10 هزار نفر شامل رأی باز می‌شوند. این در حالی است که با اجرایی شدن مجازاتهای جایگزین حبس می‌توان 30 تا 40 درصد جمعیت زندانی را بیرون از زندانها برد.
چه فایده‌ای دارد؟
کاهش زمان حضور مجرم در زندان، یعنی دوری بیشتر از فضایی که خیلیها از آن به دانشگاه جرم آموزی تعبیر می‌کنند و این مساوی آسیب کمتر به فرد زندانی است. فایده دیگر رای‌های باز اما امکان حرفه‌آموزی زندانی و اشتغال او در آینده است. مطهر نژاد دراین‌باره می‌گوید: «زندانیها در 2 مقطع نیاز به کاردارند؛ یکی در زمان محکومیت و دیگری بعد از آزادی. براساس آمار میزان بازگشت زندانیان به زندان 46 درصد کمتر است اما این رقم در بین افرادی که بعد از زندان مشغول به کار می‌شوند به یک تا 2 درصد کاهش پیدا می‌کند. همین مسئله باعث می‌شود تا به موضوع اشتغال توجه بیشتری نشان دهیم. مهم‌تر از اشتغال و درآمدزایی زندانیان کمک به بازگشت دوباره آنها به زندگی بعد از گذراندن دوره محکومیت است که باید توجه ویژه‌ای به آن شود؛ اما متأسفانه امروزه به همه زندانیان با یک دید نگاه می‌شود. این در حالی است که اکنون در زندانهای ما افرادی حضور دارند که شاید نتوان برایشان از لفظ گناهکار استفاده کرد، مثل کسانی که در پرداخت مهریه ناتوان هستند. این افراد مجرم نیستند یا کسانی که تخلفات کوچک و سبک رانندگی مرتکب شده‌اند و می‌توانستند با پرداخت دیه آزاد شوند، اما به‌واسطه قوانین موجود کشور راهی زندان شده‌اند.»
آزادی مشروط چیست؟
رای باز شدن زندانی یکی از امتیازهای اعطایی به زندانیان محکوم برابر با آیین‌نامه اجرایی سازمان زندانها و با توجه به قوانین است تا زندانیان پس از دریافت اینگونه امتیاز، امکانات اشتغال و درآمدزایی آنان میسر شده و در پوسته خارجی زندان تحمل حبس کنند. هر کس برای بار اول به علت ارتکاب جرمی به مجازات حبس محکوم‌شده و نصف مجازات را گذرانده باشد دادگاه صادر‌کننده دادنامه محکومیت قطعی می‌تواند در صورت وجود شرایط زیر حکم به آزادی مشروط صادر کند. نداشتن سابقه محکومیت به مجازات حبس، گذراندن نصف مدت مجازات حبس، نشان دادن حُسن اخلاق و رفتار در طول حبس و جبران ضرر متضرر از جرم شروط برخورداری از این نوع آزادی هستند. منبع: همشهری آنلاین