راهکارهای توانمندسازی بانوان در جامعه چیست؟
راهکارهای توانمندسازی بانوان در جامعه چیست؟
واکاوی نقش زنان در توسعه اجتماعی
راهکارهای توانمندسازی بانوان در جامعه چیست؟
توجه به نقش زنان در توسعه اجتماعی و واکاوی و الزامات مقتضی برای توانمندسازی این قشر که قریب به نیمی از جمعیت کشور را در برمی‌گیرند، ضرورتی است که باید به نحو دقیق‌تری مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرد.
توسعه یکی از جدی‌ترین اولویتهای فردی، گروهی، حاکمیتی به شمار می‌رود و در یک‌کلام باید گفت، رشد و شکوفایی، از اهدافی است که در دو سطح خرد و کلان موردتوجه متولیان، بازیگران و نقش‌آفرینان این عرصه قرار دارد.
بدون تردید، حصول اهداف، آرمانها و پیگیری راهکارهای مقتضی برای دستیابی به آن‌چه که تحت عنوان توسعه از آن یافت می‌شود، از دستور کارهایی است که هر فرد یا گروهی به نحوی پیگیر آن بوده، زیرا میل به پیشرفت در ذات انسان نهادینه‌شده است.
جامعه توسعه‌یافته، پویا و بالنده است، انگیزه پیشرفت در چنین جامعه‌ای باعث می‌شود، ضرب‌آهنگ توسعه با سرعت و شتاب هر چه بیشتری طی طریق کند و قطعاً جا ماندن از این قافله با هزینه‌های سنگین و هنگفتی همراه خواهد بود.
کیومرث شرافتی، جامعه‌شناس و آسیب‌شناس مسایل اجتماعی، با اشاره به میل و رغبت انسان برای پیشرفت گفت: به‌واقع، تلاش برای بهتر بودن و بهتر شدن میلی غریزی است که تمامی انسانها به انحای مختلف از آن برخوردارند.
وی افزود: هر فرد، گروه یا جمعیتی بر اساس آرمانها، اهداف و مطالباتی که درصدد دستیابی به آن است، مسیری را برای حصول توسعه می‌پیماید و طبیعتاً در چنین صحنه رقابتی، هر آن‌چه برنامه‌ریزیها دقیق و مدون‌تر باشد و الزامات و ضروریات نایل شدن به اهداف پیش‌بینی‌شده به‌صورت کامل‌تری تأمین شود، سیر تکاملیِ پیشرفت، رونق و شکوفایی نیز تسریع خواهد شد.
جامعه‌شناس و آسیب‌شناس مسایل اجتماعی معتقد است: در این عرصه، نقش انسان به‌عنوان بازیگر و بازیگردان اصلی تغییر و تحولات، بسزا، پررنگ و تعیین‌کننده است و اساساً توسعه برای انسان و به‌واسطه انسان انجام می‌پذیرد.
با قائل بودن به چنین نظریه‌ای، هر آن‌چه فضا و بستر نقش‌آفرینی انسان به‌عنوان اصلی‌ترین اندوخته و ثروت هر جامعه‌ای به نحوی شایسته‌تر فراهم شود، به همان میزان روند حصول توفیقات سازنده‌تر تسهیل خواهد شد.
به‌واقع، در چنین بستر و عرصه‌ای، انسان با بهره‌گیری از دو قوه تعقل و اقدام عملیاتی، مسیر پیشرفت را می‌پیماید و در چنین سازوکاری، رنگ، نژاد، جنسیت، ملیت و…محلی از اعراب ندارد و هر کس که به نحو مطلوب‌تری انرژیها و توانمندیهای بالقوه خویش را به‌صورت فردی یا گروهی به حالت بالفعل در آورد، به موفقیت هر چه بیشتری در حوزه توسعه دست خواهد یافت.
در چنین فرآیندی، مرد و زن، دختر و پسر در کنار و هم‌راستای یکدیگر، ایفای نقش می‌کنند و با تکمیل و مهیا ساختن ضروریات و الزامات لازم، بستر توسعه را هموار می‌سازند.
در این میان، لزوم مشارکت زنان در توسعه، ابتکار و نظریه جدیدی نیست و دیرزمانی است که استفاده و بهره‌گیری از تمامی نیروها برای حصول اهداف از پیش تعیین‌شده به‌عنوان یک اصل بدیهی پذیرفته‌شده است.
اگرچه در برخی جوامع، آن‌چنان‌که باید به این ضرورت و اصلِ خطیر قائل نیستند که در حال حاضر نیز مصادیقی از آن در برخی جوامع یافت می‌شود که به‌نوعی به زن، نگاه ابزاری دارند و یا این‌که نقش‌آفرینی آن را برنمی‌تابند.
در جامعه ایرانی نیز، پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی ایران، زن به‌عنوان یکی از عناصر اصلی در فرآیند حصول توسعه مطرح شد که از همان ابتدا در تحولات انقلاب 57 نیز کارآمدی خود را به اثبات رساند.
البته این توانمندی از دیرباز به‌صورت بالقوه وجود داشت، اما شرایط حاکم بر جامعه در مقاطعی، نقش‌آفرینی طیف مذکور را (در مقاطع پیش از انقلاب) با موانع و چالشهایی مواجه می‌ساخت که در مقام عمل، کارکرد و ایفای نقش این طیف، تحت‌الشعاع برخی نگاهها و شیوه‌های مدیریتی خاص قرار می‌گرفت.
موسی صدیقی، جامعه‌شناس و پژوهشگر حوزه اجتماعی در تشریح نقش زن در توسعه اجتماعی، عنوان کرد: با یک بررسی اجمالی به این واقعیت پی می‌بریم که قریب به نیمی از جمعیت کشور را زنان تشکیل می‌دهند.
وی افزود: امروزه نیروی انسانی، اصلی‌ترین ثروت هر کشور و جامعه‌ای محسوب می‌شود و طبیعتاً با در نظر گرفتن این واقعیت و اصل پذیرفته‌شده، قریب به نیمی از ثروت جوامع و دُوَل و کشورها، وامدار و متأثر از جمعیت زنان است.
صدیقی عنوان کرد: نقش تربیتی زنان در جامعه ایرانی و فرهنگ و مکتب اسلام، از مؤلفه‌هایی است که به طرق مختلف به بحث و بررسی گذاشته‌شده و در نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران نیز توجه ویژه‌ای به این موضوع لحاظ شده است.
جامعه‌شناس و پژوهشگر حوزه اجتماعی گفت: علی‌رغم تلاشهایی که برای تسهیل نقش‌آفرینی زنان، عملیاتی شده لذا همچنان با نقطه مطلوب فاصله‌داریم که نایل شدن به شرایط مطلوب‌تر، مستلزم فراهم ساختن ضروریاتی است که بخش قابل‌توجهی از آن، متأثر از مسایل و باورهای فرهنگی می‌باشد.
وی افزود: با نگاهی به تحولات تاریخی جوامع درحال‌توسعه، پی می‌بریم که یکی از عوامل مؤثر در کندی نقش‌آفرینی زنان، ناشی از تحرکات و طراحیهایی است که به واسطه دست‌اندازیهای استعمارگران ایجاد می‌شده و به‌واقع، بخشی از انرژی و سرمایه‌گذاری جریانهای معاند و چپاول گر، به انحراف کشیدن کارکرد اصلی زنان در جوامع معطوف می‌شود که نگاه ابزاری به زن و تبلیغات گسترده برای تنزل جایگاه این طیف در ظاهر و پوشش حمایت و پشتیبانی از زنان، از مصادیق آن به شمار می‌رود که متأسفانه همچنان این روند ادامه دارد و هجمه تبلیغاتی دشمن از طریق ابزارهای رسانه‌ای برای تضعیف کارکرد مؤثر زنان از نمونه‌های آن به شمار می‌رود.
جامعه‌شناس و پژوهشگر حوزه اجتماعی عنوان کرد: طبیعتاً تضعیف کارآمدی زنان در هر جامعه‌ای، به معنای فلج کردن نیمی از استعدادهای جمعیتی آن خواهد بود که به‌تبع در چنین شرایطی، مؤلفه توسعه با موانع و هزینه‌های جدی مواجه خواهد شد.
وی افزود: نقش زنان در ابعاد گوناگون توسعه و بالأخص توسعه اجتماعی نه‌تنها غیرقابل‌انکار، بلکه ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است که در صورت فقدان یا خلأ آن، قطع به‌یقین، روند توسعه با آسیبها و تهدیداتی جدی همراه می‌شود.
صدیقی گفت: برخی، جایگاه و کارکرد و کارآمدی زنان را تنها به نقش‌آفرینی آنها در عرصه برون خانوادگی و محیط خارج از منزل خلاصه می‌کنند که به‌واقع این نظریه، برداشتی ناصحیح از توانمندیهای بالقوه و ذاتی زنان است.
وی افزود: دین و مکتب اسلام، منعی را برای نقش‌آفرینی زنان در عرصه‌های گوناگون اجتماعی لحاظ یا مطرح نساخته و در صورت قائل بودن به ملاحظات و الزامات این نقش‌آفرینی، مانعی برای کارکرد برون خانوادگی زنان مطرح نیست.
جامعه‌شناس و پژوهشگر حوزه اجتماعی عنوان کرد: اما آن‌چه که در این میان به‌عنوان اولویت ویژه و اساسی از نقش‌آفرینی مذکور مطرح می‌شود به انجام وظایف زنانه در محیط خانه و منزل بازمی‌گردد که بخش قابل‌توجهی از آن به مسایل تربیتی فرزندان معطوف می‌شود.
وی افزود: تربیت صحیح، به معنای ساختن عناصری فعال، پویا و کارآمد است که آینده جامعه را تضمین می‌کنند و قطعاً با چنین اوصافی، نقش زنان در خانه، یکی از اساسی‌ترین مؤلفه‌ها در حصول توسعه اجتماعی و فرهنگی به شمار می‌رود زیرا اساساً زنان یا بانوان پرورش‌دهنده نسلی به شمار می‌روند که تمامی تحولات، فراز و نشیبها و فعل‌وانفعالات میمون و سازنده جامعه به‌واسطه آنها و سازوکار تربیتی که به کار گرفته می‌شود رقم می‌خورد.
صدیقی گفت: به‌واقع، توسعه نیازمند انسان توسعه‌یافته است و انسان توسعه‌یافته از نهاد خانواده سر برمی‌آورد و در چنین عرصه‌ای، نقش تربیتی زنان، عنصری تعیین‌کننده به شمار می‌رود.
راهکارهای مؤثر در تسریع توانمندسازی زنان
شهره مهرآبادی، محقق و پژوهشگر حوزه زنان، در تشریح راهکارهای مؤثر در توانمندسازی زنان گفت: یکی از اصلی‌ترین، پیش‌نیازهای این امر، آشنایی زنان به‌حق و حقوق و توانمندیهای خویش است، زیرا طبیعتاً تا زمانی که در خصوص موضوعی، باور و اعتقاد قلبی حاصل نشود، تحقق توفیقات مؤثر در آن با دشواریها و پیچیدگیهای جدی همراه خواهد بود.
وی افزود: علی‌رغم تقویت نقش‌آفرینی زنان در حوزه سیاسی، اقتصادی و بخصوص اجتماعی، لذا کم نیستند زنان و بانوانی که به تواناییها و حقوق خویش آگاهی ندارند و یا به تعبیری آن را نپذیرفته‌اند.
مهرآبادی گفت: در مرحله بعد، آموزش و فرهنگ‌سازی صحیح از ضروریاتی است که باید به‌صورت جدی موردتوجه قرار گیرد که به‌نوعی هر آن‌چه موفقیت بیشتری در این عرصه حاصل شود به همان میزان باور و آگاهی به‌حق و حقوق و توانمندیهای زنان نیز تقویت خواهد شد.
وی افزود: نکته حایز اهمیت دیگر به افزایش ظرفیتها برای نقش‌آفرینی زنان در سطوح مدیریتی معطوف می‌شود که انصافاً در طول قریب به چهار دهه اخیر گامهای ارزنده‌ای در این خصوص برداشته‌شده و در حال حاضر نیز با نگاهی به پستهای مدیریتی، با چهره‌ها و عناصری روبرو می‌شویم که بر کرسیهای مهم و تأثیرگذاری تکیه کرده‌اند که البته همچنان افزایش و تقویت هر چه بیشتر آن ضرورتی اجتناب‌ناپذیر به نظر می‌رسد.
مهرآبادی عنوان کرد: آموزش تخصصهای لازم برای نقش‌آفرینی زنان در عرصه‌های گوناگون و البته فراگیری و آموختن شرح وظایف درون خانوادگی و نحوه ایفای نقش زنان در مناسبات خانه یا همان منزل (به‌عنوان یکی از نیروهای مؤثر تربیتی) از دیگر الزاماتی است که باید به نحوی عمیق و جدی‌تر به آن پرداخته شود.
وی در خاتمه یادآور شد: با لحاظ کردن مؤلفه‌های فوق و فاصله گرفتن و پرهیز از نگاههای صرفاً جنسیتی از سوی افراد، اقشار و گروههایی که (برخلاف سیاستهای کلی نظام و شریعت اسلامی) به زن به‌عنوان یک عنصر و مؤلفه تأثیرگذار در تحولات اجتماعی نگاه نمی‌کنند از ضروریاتی است که رعایت آن، نقش بسزایی در توانمندسازی و به‌تبع، موفقیت هر چه بیشتر زنان ایفا خواهد کرد. منبع: باشگاه خبرنگاران جوان