کودکان ازجمله آسیب‌پذیرترین گروههای جامعه هستند و همواره در معرض مخاطرات زیادی قرار دارند.
 یکی از آسیبهایی که این گروه را تهدید می‌کند آسیبی هولناک به نام خودکشی است. هرچند آمار دقیقی از خودکشی کودکان منتشرنشده است اما همین اخباری که هر از گاهی از گوشه و کنار شنیده می‌شود نیز زنگ خطر را در خصوص بهداشت و سلامت روانی جامعه به صدا در می‌آورد.

دکتر زهرا شهریور، روان‌پزشک و فوق‌تخصص کودکان ازجمله کارشناسانی است که مطالعات ویژه‌ای در این حوزه انجام داده و در مراکز تخصصی روان‌پزشکی کودکان با نمونه‌های زیادی از اختلالات روانی نوجوانان مواجه است.

وی که نفر اول بورد فوق‌تخصصی روان‌پزشکی کودک‌ است به سؤالات همشهری در خصوص پدیده خودکشی نوجوانان ‌پاسخ گفت.
 چگونه یک نوجوان به خودش آسیب می‌زند؟

عوامل متعددی دراین‌باره وجود دارد‌ ازجمله علل روان‌شناختی. افرادی که به خود آسیب می‌رسانند از این رفتار به‌عنوان وسیله‌ای برای فرار از درد و رنج استفاده می‌کنند.

با این کار توجه آنان از زجری که تحمل می‌کنند دور می‌شود و به مدت کوتاهی احساس راحتی و آرامش پیدا می‌کنند. علت دیگر اجتماعی است. یک علت کمتر شایع کاربرد رفتارهای آسیب‌رسان به‌عنوان وسیله‌ای برای جلب‌توجه دیگران و رسیدن به خواسته‌های خود است؛ اما یکی دیگر از عوامل مهم خودکشی و خودزنی در کودکان علل بیولوژیک است.

در چنین افرادی میزان برخی مواد (اندورفینها) در سیستم عصبی مغزی آنها به‌صورت مزمن کمتر از حد طبیعی است. این کمبود می‌تواند به علت مورد آزارهای جنسی یا جسمی قرار گرفتن، محروم ماندن از نیازهای اساسی، مصرف مواد و… باشد.

با انجام رفتارهای آسیب‌زا ترشح این مواد در بدن افزایش می‌یابد.
 آیا ‌آنها نشانه‌های خاصی دارند؟
نشانه خاصی ازنظر ظاهری وجود ندارد. برخی افراد بسیار «تکانشگر» هستند و رفتارهای خلق‌الساعه و ناگهانی دارند. در این افراد اقدام به آسیب نیز بسیار سریع و بی‌مقدمه و به‌دنبال ناملایمتهای کوچک صورت می‌گیرد.

اگر موردی از خودکشی یا خودزنی در بین اطرافیان وجود داشته باشد احتمال اینکه این فرد در شرایط خاص دست به چنین کاری بزند افزایش می‌یابد.

آیا می‌شود گفت که برخی رسانه‌ها ناخواسته با برنامه‌های خشن کودکان را به سوی اقدامات خشن مثل خودکشی سوق می‌دهند؟
 در سالهای اخیر بسیاری مطالب و تصاویر مرتبط با رفتارهای آسیب‌رسان در رسانه‌ها منتشر شده‌اند. بسیاری از مراجعه‌کنندگان نوجوان ما که اقدام به‌خودزنی کرده‌اند شاهد انجام این رفتار توسط دوستان و همسالان از نزدیک یا از طریق شبکه‌های اجتماعی بوده‌اند. در برخی شرایط اجتماعی و زمانی، نوجوانان با چنین اقدامهایی به شکل یک هنجار واکنش نشان می‌دهند.

برخی از آنان به‌دلیل شرایط سنی یا اختلالات همراه این کار را برای نشان دادن قدرتشان انجام می‌دهند و سپس عکس قسمتهای آسیب دیده را در صفحه‌های شخصی‌شان منتشر می‌کنند.
 آیا خودکشی‌ زمان خاصی دارد؟

خودکشی در هر زمان یا شرایطی قابل انجام است. برخی موقعیتهای تنش‌زا ممکن است خطر خودکشی را افزایش دهد به‌عنوان‌مثال فقدان یک عزیز، یک شکست ارتباطی، یا مشکلات خانوادگی و تحصیلی، اما بدون وجود سایر عوامل زیست‌شناختی و روان‌شناختی یک موقعیت ناگوار منجر به خودکشی نمی‌شود. خودکشی در بسیاری از افراد تکانه‌ای است یعنی آنها به‌صورت ناگهانی تصمیم به این کار می‌گیرند و طرح و نقشه قبلی در کار نیست. طبق آمار جهانی خودکشی سومین علت مرگ نوجوانان است. مهم‌ترین نکته این است که بیان قصد خودکشی توسط افراد را باید جدی بگیریم و ساده‌انگارانه فکر نکنیم که قصد لوس شدن یا جلب‌توجه دارند.
 برای پیشگیری از وقوع این آسیب اجتماعی در نوجوانان چه باید کرد؟

یکی از بهترین شیوه‌های مداخله برای این افراد آموزش روشهای حل مسئله است. وقتی آنها این مهارت را یاد بگیرند برای مقابله با مشکلات از راههای مناسب‌تر‌ استفاده می‌کنند. آنان می‌آموزند که خودکشی یک راه‌حل همیشگی برای یک مشکل گذراست؛ بنابراین به‌دلیل مشکلی که درهرصورت پایان می‌یابد منطقی نیست برای همیشه به زندگی خود پایان بدهند. در بسیاری کشورهای دنیا سیستمی برای بهداشت روان مدارس وجود دارد. متأسفانه این سیستم در کشورما وجود ندارد و جای آن در سیستم بهداشت روان کشور خالی است. بسیاری از مشکلات روان‌شناختی نوجوانان مخفی می‌ماند درحالی‌که با شناسایی و مداخله زودرس بسیاری از نشانه‌ها برطرف می‌شوند و از شکل‌گیری اختلالات جدی‌تر و پیامدهای متعدد تحصیلی، اجتماعی و اقتصادی جلوگیری می‌شود.

منبع: همشهری آنلاین