حکم اکراه منجر به فوت اکراه شونده در حقوق ایران

حکم اکراه منجر به فوت اکراه شونده در حقوق ایران

نویسندگان: کیومرث کلانتری، رضا
هادی زاده

چکیده

به‌رغم اختصاص ماده 379 قانون مجازات اسلامی به‌اکراه به رفتار موجب جنایت بر اکراه شونده، حکم بسیاری از حالات که اکراه کننده با تأثیر بر اکراه شونده موجب قتل او می‌شود، همچنان مبهم است. با این حال می‌توان گفت حالتی که فرد با اکراه دیگری، خودکشی وی را درخواست می‌کند، با توجه به وسیله اکراه، گاهی موجب انتساب نتیجه (قتل) به اکراه کننده خواهد بود و گاه نیز بابت قتل مسؤولیتی نداشته و فقط به مجازات تعزیری محکوم می‌گردد. بر همین اساس، اکراه به رفتار موجب جنایت (در نوشتار حاضر قتل اکراه شونده) در همه موارد، مشمول ماده 379 ق.م.ا. نمی‌شود؛ به‌عبارت‌دیگر، با حصول برخی شرایط، قتل رخ‌داده به مجنی‌علیه منتسب نمی‌باشد و ضمانی متوجه تهدیدکننده نیست که برای نمونه می‌توان به حالتی اشاره کرد که تهدیدشونده با آگاهی و توجه و یقین به کشنده بودن رفتار، مرتکب آن می‌شود و شدت خطر نیز به حدّی نیست که خودکشی متناسب و نتیجه حاصله یعنی قتل تهدیدشونده به اکراه کننده منتسب گردد.

نوشتار حاضر با توجه به ابهامات قانونی و اختلاف‌نظر فقها می‌کوشد حکم صور گوناگونی را که اکراه موجب قتل اکراه شونده می‌شود، تبیین نماید. به همین منظور، با توجه به موضوع درخواست اکراه کننده، در دو گفتار با عناوین «اکراه به خودکشی» و «اکراه به رفتار موجب قتل اکراه شونده» موضع نظام حقوقی ایران نقد و بررسی می‌شود.

کلیدواژگان: اکراه، تسبیب، مباشرت، خودکشی

فصلنامه آموزه‌های حقوق کیفری، شماره 11، تابستان 1395