حکمتهای کیفر در نظام جزایی اسلامی

حکمتهای کیفر در نظام جزایی اسلامی

نویسنده: غلامرضا پیوندی

چکیده

در توجیه کیفر، گاهی سخن از اهداف و فلسفه کیفر به میان می‌آید. در مکاتب کیفری این موضوع موردبحث قرار می‌گیرد که اهداف و فلسفه کیفرهای وضع‌شده کدام‌اند؟ ولی وقتی سخن از اهداف کیفر از نگاه اسلام به میان می‌آید، اموری مدنظر است که کیفر برای دستیابی به آنها پیش‌بینی و اجرا می‌شود و بهتر است این مباحث را با عنوان حکمتهای کیفر بررسی کنیم. مقصود از حکمتهای مجازات، مصالحی‌اند که مبیّنان شریعت به‌عنوان مصالح مبدأ (حکمت) بیان کرده‌اند. گاهی نیز علت حکم (مصلحت معیار) در ادله بیان‌شده است که حکم دایرمدار آن است. البته بحث درباره حکمت کیفرهای اسلامی ازنظر اهمیت، با علت وضع کیفر هم‌ردیف نیست؛ ولی تبیین حکمت کیفر ازآن‌جهت که قانون‌گذار را در امر کیفر گذاری کمک می‌کند یا هدف قانون‌گذار را بیان می‌کند، قابل‌توجه و سودمند می‌باشد. در ادبیات حقوقی برای بیان این مفهوم، از اصطلاح «فلسفه مجازات» نیز استفاده می‌شود.

در نوشتار حاضر، نخست به بحث فلسفه کیفر در سه بخش «حدود»، «قصاص» و «تعزیرات»، نگاه خاص شده است؛ زیرا هریک از این موارد از ویژگیها و اهدافی برخوردارند.

سپس با نگاه کلی، فلسفه کیفر از منظر اسلام موردبررسی قرارگرفته است. نوشتار حاضر با ادبیات خاص درون‌دینی نگاشته شده است و به دلیل داشتن نوع جهان‌بینی و مبانی هستی شناختی و معرفت‌شناسی خاص، در منابع و آموزه‌های دین مبین اسلام، کاوش شده است.

کلیدواژگان: کیفر، فلسفه کیفر، اهداف کیفر، نظام کیفری اسلام، حکمت کیفر

فصلنامه تخصصی حقوق اسلامی (فقه و حقوق سابق) شماره 48 بهار 1395