جعل نام خلیج فارس از منظر حقوق بین الملل عمومی

طی سالهای اخیر بارها و بارها نام خلیج فارس از سوی کشورهای مختلف و حتی بازیگران غیردولتی مانند موتورهای جستجوگر و موسسات بین المللی جغرافیایی مورد تحریف و جعل قرار گرفته است. بسیار دیده می شود که نویسندگان دلسوز ایرانی برای اعتراض به این اقدام غیرانسانی در کنار استدلالات تاریخی برای مشروعیت بخشی به نام خلیج فارس به عبارت حقوق بین الملل نیز تاسی می کنند در حالی که کمتر این موضوع از نظر حقوق بین الملل مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. صرف نظر از اینکه چنین اقدامی بیانگر عملی از روی عجز و ناتوانی سیاسی کشورهای حاشیه و اقدامی مغایر با وجدان و اخلاق است در این نوشتار به تحلیل جعل نام خلیج فارس از منظر حقوق بین الملل عمومی پرداخته ام.

الف) مبانی حقوقی
۱. حاکمیت دولتها و اسامی جغرافیایی: در تاریخ موضوع عناوین جغرافیایی در زمانی مورد مناقشه قرار گرفت که کشوری برای اولین بار منطقه ای بلاصاحب را تصرف می کرد و نامی برای آن انتخاب می‌کرد و پس از مدتی با حضور نیروی کشوری دیگر در آن منطقه نام دیگری اعلام می شد. در این زمان بود که موضوع عناوین جغرافیایی با موضوع حاکمیت پیوند خورد. مناقشه در اسامی جغرافیایی بیشتر در آبهای آزاد یعنی در جایی که دور از حاکمیت دولتها است مطرح بوده است.
پس از انعقاد کنوانسیون حقوق دریاها این استدلال قابل طرح بوده است که طبق ماده 246 این کنوانسیون، هر کشور ساحلی حق نام‌گذاری آبهای دریای سرزمینی و منطقه انحصاری اقتصادی خود را دارد. چرا که این ماده از حق دولت ساحلی در اعمال صلاحیت اعم از حق قانونگذاری و مدیریت و اقدام در زمینه تحقیقات علمی در منطقه انحصاری اقتصادی و فلات قاره صحبت می کند. در تفسیری موسع این حق شامل حق نام‌گذاری نیز می‌شود. موضوع انحصاری کردن نام در حقوق تجارت بین‌الملل از موضوعاتی است که پذیرفته شده است. اتحادیه اروپا سوء استفاده از نام‌های جغرافیایی در تولید کالا را موجب مسئولیت دانسته است. هرچند عمده موارد تخلف استفاده دروغین از نام یک محل است یا استفاده جعلی از نامی است که شرکتی قبلاً از آن نام استفاده کرده است. تعمیم این مقررات به حقوق بین‌الملل دریاها به طور کلی حقوق بین‌الملل عمومی موضوعی است که نیاز به تأمل بیشتری دارد. به عبارت دیگر به سختی می‌توان از عبارت «حق مالکیت فکری یک کشور در نام یک سرزمین» یاد نمود.
۲. کارگروه سازمان ملل در خصوص اسامی جغرافیایی:
گروه متخصصین سازمان ملل برای اسامی جغرافیایی از سوی دبیرکل سازمان ملل به دنبال قطعنامه‌ای از شورای اقتصادی اجتماعی ایجاد شد. طبق قطعنامه، این نهاد به این مسائل می پردازد: الف) بررسی مسائل فنی استاندارسازی داخلی اسامی جغرافیایی که شامل ارزیابی مشکلات منطقه ای و عمومی و تهیه پیش نویس توصیه هایی برای رفع آن می شود مانند توصیه های زبانی در تلفظ صحیح نام جغرافیایی از سوی خود کشورها در خصوص مناطق همان کشور،
ب) ارائه گزارش به شورا تا در شرایط مناسب کنفرانسی را در خصوص موضوع تشکیل دهند و حمایت از کارگروه زبانی، ج) بنا به درخواست دبیرکل، دعوت از کشورهای ذی نفع و علاقه‌مند در موضوع برای ارائه مشورت به کارگروه قبلی. این کارگروه در طول هر پنج سال سه اجلاس خواهند داشت. این کارگروه از سال 1967 تاکنون 25 اجلاس داشته است. در قواعد شکلی این کارگروه می خوانیم که تصمیمات این نهاد لازم است به کنفرانس ملل متحد در خصوص استانداردسازی اسامی جغرافیایی ارائه شود و در صورت تصویب کنفرانس برای تأیید نهایی به شورای اقتصادی اجتماعی ملل متحد ارسال شود. لذا تصمیمات کارگروه جنبه توصیه‌ای دارد. تحقیقات کارگروه باید بر اساس دستاوردهای علمی و تولید داده‌های اسم‌شناسی مکان‌ها باشد. استانداردسازی بین‌المللی اسامی لازم است از طریق استانداردسازی ملی صورت گیرد. رأی گیری در خصوص موضوعات ماهوی با رأی اکثریت نمایندگان مناطق جغرافیایی صورت می گیرد و در صورتی که چنین اکثریتی حاصل نشد پس از 15 دقیقه مشورت مجدداً رأی گیری می شود و در صورت شکست رأی، آن موضوع رد شده محسوب می شود.
ب) تحلیل حقوقی
۱. نام خلیج فارس در کارگروه سازمان ملل برای اسامی جغرافیایی: در بیست و سومین جلسه کارگروه اسامی جغرافیایی در 4 آوریل 2006، شصت و یکمین گزارش خود را به اعتبار تاریخی، جغرافیایی و حقوقی نام خلیج فارس اختصاص داد. این گروه در بخشی از گزارش خود بیان می کند که حتی اگر جغرافی‌دانان گذشته نام خلیج فارس را برای این خلیج انتخاب نکرده بودند، بهترین نام برای این خلیج همان نام ایران (پرشیا) بر این خلیج بوده چرا که ایران بیشترین مرز را با این خلیج دارد و با جمعیتی حدود 70 میلیون کشوری است که در میان کشورهای ساحلی خلیج بیشترین جمعیت را داراست. این گزارش اعلام می دارد «در طول قرون، حداقل 2500 سال که بخش عمده‌ای از آن در زمان امپراطوری فارس بوده است، هیچگاه میان تاریخ‌دانان و نویسندگان در خصوص یک نام در خاورمیانه چنین اتفاق نظری وجود نداشته است». این گروه با اشاره به تاریخ‌نگاران و نقشه‌هایی از گذشته به ذکر نام خلیج فارس در اسناد معتبر اقرار می‌کند. این گزارش با تفکیک میان سه دوره باستان، اسلامی و هژمونی پرتغال در خلیج فارس بیان می کند که در زمان حضور پرتغال در این خلیج 50 نقشه و نامه تبادل شد که این منطقه با این نامها ذکر شده بود.
Persio-Persiski Zaliv, Persischer Golf, Pars Sea, Bahre Fars, Perza obol, Persiste Habbugt.
در سالهای 1507 تا 1960 تعداد 10 موافقتنامه میان کشورهایی چون کویت، عربستان، عثمانی، عمان و امارات به زبانهای عربی و انگلیسی منعقد شد که در آنها از نام خلیج فارس استفاده شده است. سازمانهای بین‌المللی نیز در استفاده صحیح از نام خلیج فارس نقش داشته اند. به طور مثال 14 یادداشت دبیرکل ملل متحد در پاسخ و درخواست ایران برای استفاده درست از این نام در انتشارات و اسناد سازمان ملل و نهادهای وابسته قابل ذکرند. این گزارش در پایان از شورای اقتصادی اجتماعی ملل متحد می‌خواهد تا بر استفاده از نام خلیج فارس تأکید نماید.
۲. نام خلیج فارس در سایر اسناد بین‌المللی: علاوه بر ذکر نام خلیج فارس در سایت رسمی سازمان ملل متحد دیوان بین‌المللی دادگستری نیز در قضیه سکوهای نفتی همچون لوایح جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحد امریکا از نام «خلیج فارس» استفاده نمود. شورای امنیت نیز در برخی قطعنامه‌های خود در خصوص جنگ عراق علیه کویت مانند قطعنامه 687 از نام خلیج فارس استفاده کرده است. در مقابل سازمان بین‌المللی شورای همکاری خلیج کماکان از ذکر نام خلیج فارس
پرهیز می کند.
۳. جنگ نام در خلیج فارس: آزادی اطلاعات در حقوق بین الملل بشر که در ماده 19 میثاق مدنی و سیاسی ذکر شده است شامل آزادی ارسال و آزادی دریافت اطلاعات می شود. آزادی ارسال اطلاعات به طور منطقی مشروط به صحیح بودن اطلاعات است. کنوانسیون حق تصحیح
(convention on international right to correction) مورخ 1962 نیز بر ارسال اطلاعات صحیح از طریق وسایل ارتباط جمعی تدکید کرده است. می توان استدلال نمود که کشورهای عربی در انتشار نام مجعول از خلیج فارس در رسانه های ملی و بین المللی تعهدات خود مبنی بر ارسال اطلاعات صحیح را نقض کرده اند. این کنوانسوین کشوری که اطلاعات کذبی را علیه کشوری دیگر منتشر کند موظف به تصحیح آن از طریق همان کنوانسیون می کند. اما باید توجه داشت ایران و بسیاری از کشورهای عربی عضو این کنوانسیون نیستند نویسنده: دکتر سید یاسر ضیایی   منبع : سایت نشر عدالت