جادوگری در حقوق کیفری

جادوگری در حقوق کیفری

جادوگری سابقه‌ای به طول عمر بشریت دارد. اگر زندگی بشر را دارای دو بعد مادی و معنوی بدانیم، همان‌گونه که در بعد مادی زندگی او با عصر حجر شروع می‌شود، در بعد معنوی دوره آغازین زندگی بشری، عصر جادوگری است.
بشر اولیه، مدت‌زمانی مدید به نیروهای ماوراءالطبیعه و خارج از حوزه شناخت انسان اعتقاد داشته و همواره در پی یافتن راه‌حلی برای توجیه این مسائل بوده است.
جادوگری را می‌توان به این شکل تعریف کرد: مجموعه اعتقادات و اعمالی که از طریق تسلط بر نیروهای نامرئی یا استفاده از ارواحی که در خدمت این نیروها قرار دارند، در پی ایجاد اثراتی ماورای طبیعی و خارج از قلمرو شناختهای عقلی است.
مهم‌ترین تقسیم‌بندی درزمینه جادو بر مبنای فرهنگ‌عامه است که دراین رویکرد جادو به دو نوع «سیاه» و «سفید» تقسیم می‌شود.
جادوی سفید برای اهداف متعالی انجام می‌گیرد درحالی‌که جادوی سیاه برای آسیب زدن به اشخاص و جامعه صورت می‌گیرد.
مورخان شروع جادوگری را به بین‌النهرین باستان و سومریها نسبت می‌دهند. در ایران نیز طبق اسناد تاریخی، جادوگری از زمان هخامنشیان رواج داشته است. البته باید توجه داشت که جادوگری در هر عصری از زوایای دید مختلف مورد ارزیابی قرارگرفته است. در تاریخ جادوگری، بیشترین قربانیان، زنان بوده‌اند.
جادو در حقوق کیفری همواره از جایگاه یکسانی برخوردار نبوده است:
علت این امر را باید در جرم‌انگاری و مبنای آن در اعصار مختلف تاریخی جست‌وجو کرد. در دوران باستان تا قرن هجدهم، با عامل دین در جرم‌انگاری جادو مواجهیم. ادیان یهود، مسیحیت و اسلام جادوگری را نفی می‌کنند و سعی در حذف آن از مجموعه نهادهای اجتماعی پذیرفته‌شده توسط مردم‌دارند. این مبنای جرم‌انگاری قدرت خود را تا قرن هجدهم نگه می‌دارد.
در قانون حمورابی، جادوی سیاه جرم‌انگاری می‌شود.
هیتیها جادوگری را ازجمله جرائم علیه نظم عمومی دانسته و مجازات سنگین مرگ را برای آن با ذکر موارد در نظر گرفته بودند.
در یونان باستان، جادوگری را با اعدام پاسخ می‌گویند و درروم باستان، در مقابل جادوی سیاه که جرم‌انگاری می‌شود، جادوی سفید در سیاستها نقش مهمی پیدا می‌کند.
در ایران باستان، بااینکه هخامنشیان تساهل بیشتری دراین زمینه از خود نشان می‌دادند اما ساسانیان سنگین‌ترین مجازات را به‌وسیله موبدان زرتشتی بر جادوگران تحمیل می‌کردند.
در قرون‌وسطی، مسیحیت شروع به مبارزه سهمگینی با جادوگری کرده و مجازات مرگ را برای آن پیش‌بینی می‌کند.
در سال 1235 میلادی تفتیش عقاید در اروپا شروع‌شده و سحر و جادو مترادف با کفر و الحاد در نظر گرفته‌شده و محاکمات خودسرانه و کشتارها شروع می‌شود.
اولین حرکت برای قانون‌مدار کردن برخورد با جادوگران، در سال 1563 میلادی توسط ملکه الیزابت در انگلستان انجام گرفت.
قانونی تصویب می‌شود که طی آن، دو مجازات اعدام و حبس را برای جادوگری تعیین می‌کند.
در سال 1664 میلادی، جیمز اول لایحه‌ای تقدیم مجلس می‌کند و ضمن لغو قانون الیزابت، کیفر اعدام افزایش می‌یابد.
در سال 1738 میلادی، چارلز دوم وضع را تغییر داده و تنها حبس را کیفر جادوگران قرار می‌دهد. این قانون تا سال 1951 میلادی به حیات خود ادامه داد.
سرانجام جرم‌انگاری جادوگری در قرن هجدهم، با تحولی که در حقوق جزا شکل یافت، بر مبانی جدیدی قرار گرفت.
منشأ جدید، منافع بشریت و حفظ حقوق و آزادیهای اوست. در اکثریت جوامع جرم‌انگاری جادوگری در دو حالت پذیرفته می‌شود:
درصورتی‌که برای انجام جادوگری جرمی ارتکاب یابد و نیز درصورتی‌که جادوگری منجر به یک نتیجه مجرمانه شود.
در نظام حقوقی ایران، جادوگری اولین بار در آیین‌نامه امور خلافی سال 1324 موردتوجه قرار گرفت و به‌شرط حرفه قرار گرفتن توسط جادوگر جرم‌انگاری شد.
د‌ر پیش‌نویس قانون جد‌ید‌ مجازات اسلامی مصوب 1392، تدوین‌کنندگان تلاش د‌اشتند‌، جاد‌وگری ورمالی را به‌عنوان یک جرم مستقل جرم‌انگاری کنند‌، ازاین‌جهت د‌ر لایحه اولیه، جاد‌وگری، سحر، رمالی و فالگیری به همراه هرگونه اقدامی که بد‌عت د‌ر د‌ین تلقی شود‌، صریحاً جرم‌انگاری شد‌ه و مجازات اعد‌ام برای مرتکب تعیین پیش‌بینی‌شده بود‌. باوجوداین، پس از بحث و بررسی و رایزنیهای بسیار، مواد‌ مذکور از متن نهایی قانون حذف‌شده است. استد‌لال مخالفان د‌رج چنین مواد‌ی آن است که اولاً مجازات اعد‌ام برای این اقد‌امات بسیار سنگین و نامتناسب است. ثانیاً ازآنجا تعریف روشن، حقوقی و د‌قیقی از رمل، جاد‌و و فال و … وجود‌ ند‌ارد‌، می‌تواند‌ طیف بسیار وسیع و غیرقابل‌احصایی از اقد‌امات را شامل شود‌ که شد‌ت و ضعف آنها متفاوت است.
در پایان، برآمد این است که جادوگری همزاد بشریت بوده است: این واقعیت قابل‌انکار نیست.
از طرفی نیز مصالح و منافع بشریت اقتضای این را دارد که جادوگری در صورت مضر بودن، مورد منع قرار گیرد و مطمئناً یکی از مؤثرترین راهها برای این منع، جرم‌انگاری آن است.
در حال حاضر بحث اصلی محافل حقوقی و قانون‌گذاران امروزی مبنا و چگونگی جرم‌انگاری جادوگری است. منبع: برترینها