تعاریف و اصطلاحات بیمه‌ای
تعاریف و اصطلاحات بیمه‌ای
تعاریف و اصطلاحات بیمه‌ای
تعریف عقد – عقد بیمه
عقد عبارت است از اینکه یک یا چند نفر در مقابل یک یا چند نفر دیگر تعهد بر امری نمایند و موردقبول آنها باشد. در عقد بیمه رابطه حقوقی که بین بیمه‌گذار و بیمه‌گر به وجود می‌آید منشأ تعهد است. متعهد که بیمه‌گر است تعهد می‌کند که تحت شرایط معینی در صورت بروز حادثه که به تعهد بیمه‌گر تحقق می‌بخشد از بیمه‌شده رفع زیان کند. جز بیمه عمر، اصولاً بیمه عقدی است لازم، عقد لازم آن است که هیچ‌یک از طرفین معامله حق فسخ آن را نداشته باشد مگر در موارد مشخص.
بیمه‌گر
بیمه‌گر شخصی است حقوقی که در مقابل دریافت حق بیمه از بیمه‌گذار تعهد جبران خسارت و یا پرداخت وجه معینی را در صورت وقوع حادثه به عهده می‌گیرد در ماده 31 قانون تأسیس بیمه مرکزی ایران و بیمه‌گری چنین آمده است:
عملیات بیمه در ایران به‌وسیله شرکتهای سهامی عام ایرانی که کلیه سهام آنها بانام بوده و با رعایت قانون و طبق قانون تجارت به ثبت رسیده باشند انجام خواهد گرفت.
بیمه‌گذار
بیمه‌گذار شخص حقیقی یا حقوقی است که طرف تعهد بیمه‌گر است و شخصی است که با پرداخت حق بیمه جان، مال و مسؤولیت خود و یا دیگری را برای مدت مشخص و معینی تحت پوشش بیمه قرار می‌دهد.
ماده 5 قانون بیمه مقرر می‌دارد: بیمه‌گذار ممکن است اصیل باشد یا به یکی از عناوین قانونی نمایندگی صاحب‌مال یا شخص ذینفع را داشته یا مسؤولیت حفظ آن را از طرف صاحب‌مال داشته باشد
مورد بیمه
مورد بیمه می‌تواند شخص، شیء، یا مسؤولیت باشد. چنانچه مورد بیمه شخص باشد بیمه‌گر در مقابل فوت، حیات، بیماری، ازکارافتادگی و نقص عضو بیمه‌شده متعهد خواهد بود. این نوع بیمه را بیمه اشخاص می‌نامند. درصورتی‌که مورد بیمه شیء باشد بیمه‌گر در مقابل خسارات وارد به آن شیء متعهد خواهد بود مثل آتش‌سوزی اموال منقول و غیرمنقول، بیمه حمل‌ونقل کالا، هواپیما و کشتی، بیمه اتومبیل، بیمه مرگ‌ومیر حیوانات. این نوع بیمه را بیمه اشیاء می‌نامند. مورد بیمه ممکن است شخص و یا شیء نباشد بلکه مسؤولیت بیمه‌گذار در مقابل دیگری باشد که در این صورت بیمه‌گر متعهد است چنانچه درنتیجه حادثه‌ای که بیمه‌گذار مسؤول آن باشد به دیگری خسارت وارد شود خسارت آن شخص را جبران نماید مانند بیمه مسؤولیت اتومبیل، بیمه مسؤولیت کارفرما در مقابل کارگران، بیمه مسؤولیت حرفه‌ای پزشکان و داروسازان، بیمه مسؤولیت مالک در مقابل مستأجر. این نوع بیمه را بیمه مسؤولیت می‌نامند
مبلغ بیمه‌شده
مبلغ بیمه‌شده (در بیمه اموال) ارزش واقعی شیء مورد بیمه بوده یا مبلغی است که بیمه‌گر تعهد می‌کند در صورت وقوع حادثه تا آن میزان به بیمه‌گذار یا ذینفع قرارداد بیمه خسارت بپردازد. در بیمه اموال مبلغ بیمه‌شده باید معادل ارزش مال بوده و درصورتی‌که مبلغ بیمه کمتر از مبلغ واقعی باشد خسارت به نسبت مبلغ بیمه به مبلغ واقعی پرداخت خواهد شد. در بیمه اشخاص ازآنجاکه جان انسان قابل‌تبدیل به پول نیست هر مبلغی را که بیمه‌گذار تعیین نماید درصورتی‌که مورد موافقت بیمه‌گر قرار گیرد در صورت وقوع خطر مرود تعهد، بیمه‌گر ملزم به پرداخت آن به ذینفع یا بیمه‌شده خواهد بود.
حق بیمه
حق بیمه وجهی است که بیمه‌گذار به بیمه‌گر می‌پردازد تا در مقابل، بیمه‌گر در صورت وقوع حادثه و ایجاد خسارت زیان وارده را جبران کند و یا مبلغی به بیمه‌گذار و یا ذینفع از قرارداد یا اشخاص ثالث بپردازد حق بیمه را بهای خطر می‌نامند و مبلغ آن بستگی به‌شدت و ضعف احتمال وقوع دارد.
خسارت یا غرامت
خسارت عبارت است از زیان وارده به مورد بیمه که درنتیجه وقوع حادثه ایجاد می‌شود و جبران آن در تعهد بیمه‌گر است در بعضی موارد تعهد بیمه‌گر ممکن است بدون وقوع حادثه نیز تحقق پیدا کند مانند پرداخت سرمایه بیمه در انتهای مدت در صورت حیات بیمه‌شده (در بیمه عمر و پس‌انداز) و یا برقراری مستمری بازنشستگی و نظایر آن.
مدت بیمه:
مدت بیمه فاصله زمانی بین ابتدا و انتهای تعهد بیمه‌گر است که در طول این زمان بیمه‌گر متعهد جبران خسارتهای مورد تعهد است مدت بیمه در بیمه‌های اموال معمولاً یک سال است.
فرانشیز:
(به مبلغی از خسارت گفته می‌شود که به عهده بیمه‌گذار بوده و بیمه‌گر نسبت به آن تعهدی ندارد.)
خطر یا موضوع بیمه‌شده:
خطر به امری گفته می‌شود که در صورت وقوع آن بیمه‌گر موظف به انجام تعهد خود می‌گردد مثل آتش‌سوزی، سیل، سرقت، سقوط هواپیما، تصادف اتومبیل، فوت انسان و نظایر آن.
مشخصات خطری که قابل بیمه شدن است به شرح زیر است:
الف ـ محتمل‌الوقوع باشد (حتی‌الوقوع نبوده و وقوع آن غیرممکن نباشد(
ب ـ خارج از اراده بیمه‌گذار اتفاق افتد (عمدی نباشد(
ج ـ ازنظر حرفه بیمه‌گری خطرات باید پراکندگی داشته و متجانس باشند در ضمن بیمه آنها به‌قدر کافی عرضه شود.
بیمه‌نامه:
بیمه‌نامه سندی است که با توجه به قانون و مقررات بیمه و با توجه به پیشنهاد بیمه‌گذار و موافقت بیمه‌گر تنظیم‌شده و از طرف بیمه‌گر در اختیار بیمه‌گذار قرار می‌گیرد در بیمه‌نامه حدود وظایف و تکالیف و تعهدات طرفین تحت عناوین شرایط عمومی شرایط پیوست و شرایط خصوصی تعیین می‌گردد.
ماده سه قانون بیمه در ایران مقرر می‌دارد امور ذیل باید به‌طور صریح در بیمه‌نامه قید شود. تاریخ انقضای قرارداد، اسم بیمه‌گر و بیمه‌گذار، موضوع بیمه، ابتدا و انتهای بیمه، حادثه و یا عملی که عقد بیمه به مناسبت آن به‌عمل‌آمده است حق بیمه، میزان تعهد بیمه‌گر در صورت وقوع حادثه.
الحاقی:
الحاقی ورقه‌ای است که بعد از صدور بیمه‌نامه ممکن است توسط بیمه‌گر صادر گردد چنانچه بعد از صدور بیمه‌نامه بیمه‌گذار درخواست تغییراتی در بیمه‌نامه بنماید این تغییرات توسط اوراق الحاقی انجام می‌گیرد صدور الحاقی به‌جز مواردی که طبق شرایط بیمه‌نامه برای بیمه‌گر پیش‌بینی‌شده بدون موافقت کتبی بیمه‌گذار انجام نمی‌شود مگر در درجات بیمه‌نامه اشتباهی رخ‌داده باشد که بیمه‌گر شخصاً نسبت به تصحیح آن با صدور الحاقی اقدام خواهد نمود.
شرایط بیمه‌نامه:
مجموعه شرایط بیمه‌نامه که درباره اساس قرارداد، وظایف و تعهدات طرفین قرارداد استثنائات و سایر شرایط حاصل بین بیمه‌گر و بیمه‌گذار به‌موجب قانون و مقررات بیمه‌ای تنظیم می‌گردد، شرایط بیمه‌نامه نامیده می‌شود که دارای دو قسمت به شرح زیر است.
الف ـ شرایط عمومی بیمه‌نامه:
شرایط عمومی بیمه‌نامه به شرایطی گفته می‌شود که کاربردی عام دارد و غالباً در متن بیمه‌نامه درج می‌گردد و ناظر به مقررات آمره قانون بیمه بوده و طرفین قرارداد ملزم به رعایت مفاد آن می‌باشند.
ب ـ شرایط خصوصی بیمه‌نامه:
شرایط خصوصی بیمه‌نامه توافقهای خاصی است که بین بیمه‌گر و بیمه‌گذار مورد موافقت قرار می‌گیرد و در صورت مغایرت با شرایط عمومی بیمه‌نامه شرایط خصوصی ارجحیت دارد.
برگه‌های پیشنهادی بیمه‌نامه:
در اغلب رشته‌های بیمه، بیمه‌گر ورقه مخصوص چاپی را که پیشنهاد بیمه نامیده می‌شود در اختیار بیمه‌گذار قرار می‌دهد که او با تکمیل برگ پیشنهاد شرایط و خصوصیات آنچه را که می‌خواهد بیمه نماید در اختیار بیمه‌گر می‌گذارد لازم به ذکر است که بیمه‌گر نیز حق دارد اطلاعاتی را که برای ارزیابی خطر بیمه شدنی ضروری تشخیص می‌دهد به دست آورد هرچند در خصوص بیمه‌نامه‌های با مبلغ بیمه پایین غالباً بیمه‌گر به اطلاعات داده‌شده در برگ پیشنهاد بیمه‌گذار اکتفا می‌نماید در ضمن بعضی از اطلاعات مندرج در برگ پیشنهاد را منحصراً بیمه‌گذار دارد و بیمه‌گر به‌راحتی نمی‌تواند به آنها دست یابد مانند اطلاع از بیماریهای موروثی جهت بیمه عمر، لذا اهمیت دقت و صحت در پاسخگویی به سؤالات برگ پیشنهاد مذکور درواقع اساس شرایط قرارداد بیمه‌ای است که بعداً صادر می‌گردد.
تسلیم پیشنهاد بیمه به‌تنهایی برای هیچ‌یک از طرفین تعهدی ایجاد نمی‌نماید و همان‌گونه که بیمه‌گر حق دارد درخواست پیشنهاددهنده را غیرقابل‌قبول اعلام کند بیمه‌گذار نیز می‌تواند از پیشنهاد خود منصرف شود لکن در صورت صدور بیمه‌نامه مطالب مندرج در برگ پیشنهاد برای بیمه‌گذار الزامی آورده بود و پیشنهاد مذکور جزء لاینفک قرارداد محسوب می‌شود و درصورتی‌که با دقت و صحت و از روی حسن نیت کامل به مطالب آن پاسخ داده نشود، ضمانت اجراهای مختلفی را برای بیمه‌گذار در پی خواهد داشت.
منبع: وبلاگ حقوق ایران