تعارض به تمامیت معنوی شخصیت و رابطه آن با تعرض به تمامیت مادی شخصیت و تعرضات مالی

نویسنده: فاطمه قدرتی

چکیده

در کنار حقوقی که از تمامیت جسمی انسان حمایت می‌کند می توان حقوقی را فرض کرد که جهت صیانت از مصالح غیرمادی شخصیت محقق شده‌اند. در میان فقها و حقوقدانان کشور، موارد تعرض به دسته دوم از حقوق به روشنی مصداق یابی و موضوع شناسی نشده است و دامنه مصادیق آن در تعاریف مختلف متفاوت است؛ تا آنجا که برخی آن را قِسمی از زیان های بدنی و قسیم تعرضات وارده به حقوق مالی و دارایی های مادی دانسته و برخی آن را قسیم تعرضات مالی و بدنی می‌دانند.

برخی تعاریف نیز تعدادی از مصادیق این دسته از تعرضات را جدا کرده و آنها را جزو خسارات ادبی با مفهومی مجزا از خسارات معنوی برشمرده‌اند. امروزه، نظر به اهمیت موضوع شناسی در مباحث فقهی و حقوقی، به ویژه توجه به این دسته از حقوق که احکام آن موضوع بسیاری از تحقیقات فقهی و حقوقی معاصر است، به عنوان اولین قدم، ضرورت ارائه تعریفی روشن و واحد از آن احساس می شود. از این رو، این مقاله با روش توصیفی، تحلیلی و با استناد به منابع کتابخانه‌ای در بازشناسی مفهوم تعرض به حقوق مربوط به تمامیت غیر جسمی انسان و تبیین نسبت آن با سایر انواع تعرضات، ضمن بررسی، نقد و تحلیل تعاریف موجود، در ارائه یک تعریف مجدد، خدشه به بعد غیرمادی شخصیت را همان آسیب وارده به مصالح غیر مادی نفس دانسته که از میان مصالح پنجگانه شامل مصلحت دین و اعتقادات مذهبی، تمامیت روحی انسان، آبرو و شرافت، قوه عاقله و فراوردههای عقل خواهد بود. در این معنا، نسبت این دسته از تعرضات با سایر انواع زیانهای وارده به انسان با توجه به دو تفسیر متفاوت از اضافه «مادی» و «معنوی»، قابل بیان خواهد بود. بدین معنا که اگر این دو وصف اشاره به موضوع مورد تعرض به عنوان متعلقِ فعلِ زیان بار داشته باشند، نسبت این دسته از تعرضات با زیانهای مالی و نیز تعرض به تمامیت مادی شخصیت، عموم و خصوص من وجه است و اگر مقصود از وصف «مادی» و «معنوی» موضوع تعرض به عنوان نتیجه فعلِ زیان بار باشد، نسبت میان آنها تباین مفهومی و مصداقی است.

کلیدواژگان: تمامیت معنوی شخصیت، تمامیت مادی شخصیت، اموال و دارایی

دوفصلنامه مطالعات فقه اسلامی و مبانی حقوق، شماره 34، پاییز و زمستان 1395