تطابق حق ریشه در معنای عام فقهی با مقررات خاص اراضی در حقوق ایران

تطابق حق ریشه در معنای عام فقهی با مقررات خاص اراضی در حقوق ایران

پدیدآور: سعید مقدسی

مقطع تحصیلی: کارشناسی ارشد

استاد راهنما: عباس زمانی

دانشگاه: دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت

تاریخ دفاع: 1395

چکیده

حق ریشه یکی از حقوق مالی عینی است که متعلق آن ملک مزروعی، اعم از زمین کشاورزی دیمی ‎و آبی، باغ، قلمستان و سایر مزارع است که در اثر تلاش مستمر زارع، باغبانان، کشاورز و یا عامل در ملک زراعی متعلق به مالک، موجر یا مزارع، مشروط به آن‌که موجب تحقق آبادانی و قابلیت کشت و زرع گردد، ایجاد می‎شود. این حق، تحت هر عنوان و اطلاقی به‌نوعی حق تقدم و اولویت برای زارع است که منشأ و خاستگاه عرفی دارد و در فقه، نیز مسبوق به سابقه است. به‌دلیل منشأ فقهی و عرفی این حق، حق ریشه در مناطق مختلف ایران به اسامی گوناگونی شناخته می‎شود، لیکن علاوه بر تفاوت در اصطلاحات محلی، حق ریشه دارای مصادیق متعددی است که بنا بر کیفیت ملک و موقعیت زارع و نحوه عملکردش، تحت عناوین، نسق زراعی، دسترنج رعیتی، حق‎السعی، حق اولویت رعیتی یا حق تقدم و نیز حق آب و گل، در متن قانون نقل گردیده است. این حق کلیه اوصاف حق مالی از قبیل، قابلیت نقل‌وانتقال و اعراض و توقیف را دارا بوده، در رویه قضایی و احکام صادر شده از محاکم نیز مورد شناسایی قرار گرفته، به‌نحوی‌که در فرض امتناع، امکان مطالبه آن وجود دارد و مالک نیز تا قبل از پرداخت حق ریشه یا جلب رضای زارع یا عامل، امکان انتزاع ید مشارالیه از ملک را نداشته، تصرف و تملک از جانب مالک یا شخص حقوقی، صرفاً با پرداخت کامل حقوق زارع امکان‎‏پذیر می‎گردد.

کلیدواژگان: حق ریشه، مزارعه، مساقات، زراعت، حقوق زارعانه

منبع: سایت ایران‌داک