تبارشناسی عرف در فقه امامیه و حقوق ایران

تبارشناسی عرف در فقه امامیه و حقوق ایران

نویسندگان: کاووس روحی برندق، منصوره فصیح، محمدامین کیخا فرزانه

چکیده

عرف در قالب رسم و روش و عادت معمول در میان مردم، نیروی حیاتی هر نهاد حقوقی و یکی از مقوله‌هایی است که برای انطباق پاره‌ ای از احکام فقهی با مقتضیات زمان و مکان از تأثیری بی‌ بدیل برخوردار است. در واقع، هر قدر یک نظام حقوقی از عرف بیشتر متأثر باشد از استحکام و قدرت بالاتری برخوردار خواهد بود. نظام حقوقی اسلام نیز با صحه گذاشتن عرفهای محلی و ارجاع قانون‌گذار به آنها توانسته است ماهیت زنده و پویای خود را حفظ و تکامل بخشد. این مقاله کوششی در جهت تبیین جایگاه و تأثیر عرف در نظام حقوقی اسلام با اشاره‌ ای به نقش آن در نظام حقوقی ایران است؛ بنابراین، پس از ذکر مفاهیم عرف در لسان فقهای شیعه و سنی و هم‌چنین تعاریف اصطلاحی آن، به تأثیر آن در فقه و حقوق و نظام حقوقی اسلام از طریق بیان خصایص عرف به‌عنوان مهم‌ترین منبع و مبنا در فقه و حقوق، جایگاه عرف در استنباط احکام شرعی و میزان اثرپذیری نظام حقوقی ایران از عرف خواهد پرداخت.

کلیدواژگان: عرف، عادت، عقل، حقوق، نظام حقوقی

مجله مطالعات فقه و حقوق اسلامی دوره 8 شماره 15 پاییز و زمستان 1395