بستن راههای تخلفات علمی با عبور از کمیت‌گرایی (5)
بستن راههای تخلفات علمی با عبور از کمیت‌گرایی (5)
بستن راههای تخلفات علمی با عبور از کمیت‌گرایی (5)
شکل‌گیری صنعت پایان‌نامه و مقاله‌نویسی در کنار دانشگاهها
دکتر محمدرضا رسولی معاون آموزشی دانشکده علوم ارتباطات و مطالعات رسانه واحد دانشگاه آزاد تهران مرکز نیز در این خصوص بابیان این‌که در ابتدا باید بدانیم که پایان‌نامه و مقاله فروشی به‌عنوان یک آسیب، حساس‌ترین نهادهای علمی همچون دانشگاهها و مراکز پژوهشی را نشانه گرفته است، گفت: متأسفانه در سالهای اخیر نیز این مسأله منجر به خدشه‌دار شدن نهادهای علمی شده است. طبق نظرسنجیهای موثق میزان اعتماد به دانشگاهها نسبت به سایر نهادها هنوز بالا است بنابراین زمانی که از بروز مسایلی همچون معامله مقاله و پایان‌نامه جلوگیری نشود قطعاً دانشگاه وجهه خود را از دست خواهد داد.
وی افزود: از عوامل بروز این پدیده می‌توان به گرایش در جهت کمی گرایی دانشگاهها و گسترش پردیسهای دانشگاهی و حتی پذیرش دانشجو در پژوهشگاهها که منجر به کاهش عمق و کیفیت فعالیتهای دانشگاهی شده است، اشاره کرد. البته برخی برای توجیه این نوع کمی گرایی «نیاز جمعیتی» را مطرح می‌کنند در حالی‌که در صورت افزایش نظارت دقیق قطعاً این کمیت باکیفیت همراه خواهد شد. در واقع افزایش جمعیت از مقطع کارشناسی به سمت تحصیلات تکمیلی در حال حرکت است. البته ممکن است که در مقطع کارشناسی ارشد مشکل زیادی ایجاد نکند اما در مقطع دکتری با توجه به این‌که این مقطع جنبه علمی و کیفی دارد شاهد بروز آسیبهایی هستیم زیرا دانشجویان مقطع دکتری باید به‌گونه‌ای تربیت شوند که علاوه بر توانایی کارکردن در نظام آموزشی و کارشناسی در سیستم پژوهشی نیز فعال باشند. معاون آموزشی دانشکده علوم ارتباطات و مطالعات رسانه واحد دانشگاه آزاد تهران مرکز با بیان این‌که در این میان علی‌رغم کمی گرایی با مشکلاتی همچون سیاست‌گذاری، قانون‌گذاری و حفظ و حمایت و حراست از نهادهای علمی به‌ویژه در بحث تولید مقالات مواجه بوده است، ادامه داد: در این جهت نیازمند ترویج اخلاق پژوهشی هستیم. البته بحث نظارت یکی از ارکان مهم در این زمینه محسوب می‌شود چراکه ضمن نهادسازی و ایجاد مناسبات لازم برای تولید علم از مبادی درست و اصولی، باید نهادهای نظارتی نیز وجود داشته باشد؛ زیرا در غیر این صورت مشکلات ادامه خواهند داشت و آسیبهای ناشی از آن ضربه‌های اساسی به دانشگاه و به نهادهای علمی وارد خواهد کرد. رسولی اظهار کرد: متأسفانه طی سالهای اخیر در کنار دانشگاهها صنعت مقاله سازی و ترویج نگاه کاسب‌کارانه به مقوله علم نیز رونق گرفته است. زمانی که دانشگاه برای ارتقای مرتبه، هیأت‌علمی را مجبور به ارائه تعداد زیادی مقاله می‌کند رقابتی ناسالم خواسته یا ناخواسته وارد سیستم دانشگاهی می‌شود. از سوی دیگر حقوقهای پایین دانشگاهیان نیز در این موضوع بی‌تأثیر نبوده زیرا به اندازه فعالیت افراد درآمد در دانشگاهها وجود ندارد. در نتیجه رقابتی شکل می‌گیرد که به تولید مقاله باکیفیت پایین و کمیت بالا و البته شکل‌گیری صنعت پایان‌نامه و مقاله‌نویسی در کنار دانشگاهها منجر می‌شود.
نهادگرایی بیش‌ازاندازه در حوزه آموزش عالی
در ادامه دکتر منتظر قائم در رابطه با تقابل کمیت و کیفیت در آموزش عالی کشور، بابیان این‌که در ایران “کار” و “کارکرد” را باهم اشتباه گرفته‌ایم، گفت: در قبل از انقلاب در نام معرفتی ایرانی دچار اشتباهی شدیم که این موضوع با پارادایم توسعه ورا شده و بعد از انقلاب نیز تشدید شده است. هر زمان خواستیم کارکردی محقق شود اقدام به تأسیس شورا و سازمانی کردیم، در حالی‌که اداره برای انجام “کار” تأسیس می‌شود و برای ایفای “کارکرد” و “تغییر تمدن” اداره توان انجام کاری را ندارد. در همه حوزه‌ها دچار این پارادوکس هستیم.
وی با بیان این‌که نهادگرایی بیش از اندازه‌ای در حوزه آموزش عالی شده است، گفت: در حوزه آموزش عالی بخش ستادی دو وزارت خانه علوم و بهداشت از مجموعه چند دانشگاه مادر بودجه بیش‌تری می‌گیرند اما در عمل کارکرد مثبت زیادی در فرایند تولید علم ندارند که این موضوع قطعاً آسیب قابل‌توجهی را به این حیطه وارد می‌کند.
مدیر گروه ارتباطات اجتماعی دانشگاه تهران تصریح کرد: ما خواهان دستیابی به توسعه علمی هستیم اما توسعه علمی را نمی‌توان طوری در دستور کار قرار داد که وظایف یک یا دو سازمان از آن خارج شود. سازمانها در گفتمان سازی به‌صورت خودآگاه یا ناخودآگاه خروجی خود را مساوی با کارکرد بخش تعریف می‌کنند ازاین‌رو شاخصهای غلط ارائه می‌شود. این در حالیست که با شاخصهای غلط ما به سرمنزل مقصود نمی‌رسیم. وی افزود: برای دستیابی به توسعه علمی و جایگاه مناسب از نظر کمی و کیفی در تولید علم باید شاخصهای بومی تعریف کنیم و به مجموعه شاخصهای کمی و کیفی که بتواند این فرایند را توصیف کنددست یابیم در حالی‌که تمام این فرایند به‌اشتباه در ایران تعریف‌شده و به ترجمه و مقاله و تعداد نشریه و آی اس آی خلاصه‌شده است.
به گفته دکتر منتظر قائم نقد به بیست سال اول فرایند توسعه جهان سوم برمی‌گردد که به‌جای توسعه، رشد اقتصادی مبنای کار قرار گرفت. منبع: ایسنا