بررسی نخستین قانون انتخابات و کیفیت استقرار نخستین مجلس مشروطه در ایران

بررسی نخستین قانون انتخابات و کیفیت استقرار نخستین مجلس مشروطه در ایران

نویسندگان: ابوطالب سلطانیان، طاهره شمسی

چکیده

یکی از موضوعات مهم در مطالعه آسیب‌شناختی نظام مشروطه، چگونگی تدوین و اجرای نخستین قانون انتخابات و تأثیر آن بر کیفیت استقرار نخستین مجلس مشروطه است. بررسی این موضوع از آن روی اهمیت دارد که می‏توانست بر سرنوشت نظام مشروطه تأثیر بسزایی داشته باشد. در این زمینه، مسایلی چون چگونگی اقتباس و اجرای قانون انتخابات و سپس تأثیر آن بر روند استقرار مجلس مطالعه می‌شوند. چنین مسایلی چنان‌که باید، از زوایای گوناگون به‌طور همه‌جانبه نقد و بررسی نشدند. بر این اساس، پرسش اصلی در اینجا این است که تدوین و اجرای نخستین نظامنامه یا قانون انتخابات با چه کاستیها و موانعی مواجه بوده و این کاستیها چه تأثیری بر روند استقرار نخستین مجلس مشروطه داشته‌اند؟ دیگر این‌که در تداوم این روند، مجلس نوپای مشروطه ماهیتاً با چه مسایل و موانعی مواجه بوده است؟ بررسی مسایلی از این دست نشان می‏دهد که قانون انتخابات گذشته از اقتباس ناقص از قوانین دیگر کشورها که با ساختار طبقاتی جامعه ایران سازگار نبود جامع‌نگر نیز نبود. ازاین‌رو، بسیاری از طبقات و اقشار جامعه را از انتخاب کردن و انتخاب شدن محروم کرده بود. تأثیر چنین کاستیهایی بر مجلس اول، همراه با مسایل دیگری که در آغاز کار، مجلس با آنها روبه‌رو بود، در مجموع مانع از استقرار یک نظام نیرومند پارلمانی شدند که بتواند بقای خود را تضمین کند.

کلیدواژگان: استقرار مجلس، طبقات اجتماعی، مشروطه، وکلا، نظامنامه انتخابات

فصلنامه مطالعات حقوق عمومی (فصلنامه حقوق/مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی سابق) دوره 46 شماره 3 پاییز 1395