بررسی فقهی مبالغ دیه، در پرتو مقتضیات زمان

بررسی فقهی مبالغ دیه، در پرتو مقتضیات زمان

نویسندگان: محمود آقاجانی ، احمد عابدینی، محمدعلی حیدری ، نادعلی عاشوری

چکیده

هدف از این تحقیق، بررسی فقهی مبالغ دیه و تخییر جانی، در پرتو مقتضیات زمان است، که آیا امور شش‌گانه دیه (شتر، گاو، گوسفند، درهم، دینار، حله یمانی) موضوعیت دارند؟ و آیا تخییر جانی در انتخاب اعیان شش‌گانه منطقی است؟ با توجه به فتاوی فقهای شیعه و روایات، دیه قتل مرد مسلمان، یکی از امور شش‌گانه (شتر، گاو، گوسفند، دینار، درهم و حله یمنی) بیان‌شده است. همچنین مشهور فقهای شیعه معتقدند که جانی در انتخاب هر یک از اعیان مذکور مخیر است، اما نتایج حاصل از این تحقیق حاکی از این است که اولاً امور شش‌گانه مقادیر دیه در حال حاضر موضوعیت ندارند، بلکه پرداخت مقداری از مال که توسط حاکم اسلامی، با عنایت به منابع شرعی و مقتضیات زمان تعیین و جهت جبران خسارت وارده به مجنی‌علیه یا اولیا دم موردنظر شارع بوده است تا از ضایع شدن خون مسلمان جلوگیری شود ثانیاً در وضعیت کنونی اختیار جانی در پرداخت دیه منطقی نیست. ازاین‌رو، پیشنهاد می‌شود که با اجتهاد فقهی و با توجه به مقتضیات زمان، مسأله‌ی مقادیر دیه و تخییر جانی در پرداخت دیه از سوی فقهای شیعه مورد بازبینی قرار گیرد. روش این پژوهش، توصیفی ـ تحلیلی است که بامطالعه‌ی روایات و بررسی آرای برخی از فقهای عظام شیعه در مورد دیه قتل، اطلاعات لازم گردآوری‌شده است.

واژه‌های کلیدی: دیه، قتل، مقتضیات زمان، فقه امامیه

مجله پژوهشهای فقه و حقوق اسلامی؛ دوره 12، شماره 44 – تابستان 1395