بررسی فعالیتهای مجمع عمومی سازمان ملل متحد در مورد تعریف تجاوز

بررسی فعالیتهای مجمع عمومی سازمان ملل متحد در مورد تعریف تجاوز

 با تشکیل سازمان ملل متحد کوشش درراه تبدیل آرزوها به واقعیت آغاز شد. منشور نیز مانند میثاق تنها یک وسیله به شمار می‌آمد و اگر قرار بود صلح بین‌المللی تأمین گردد، همکاری میان دولتهای قدرتمند ضروری بود؛ اما اتحاد و اتفاق برخاسته از ضرورتهای جنگ با برخورد منافع ناشی از نظامهای اجتماعی رقیب از میان رفت. تشنجات میان قدرتهای بزرگ گسترش یافت و بار دیگر مسئله تعریف تجاوز و جنگ تجاوزکارانه درصحنه بین‌المللی مطرح شد. تغییر نظام اجتماعی چکسلواکی در 1948، محاصره برلین توسط شوروی در همین سال و آغاز جنگ کرده در 1950، ضرورت تعریف تجاوز و تعیین مجازات را شدت بخشید و هنگام رسیدگی به این رویدادها در مجمع عمومی سازمان ملل متحد پیشنهادهایی برای تعریف تجاوز و تعیین متجاوز ارائه شد. مخالفان تعریف تجاوز، ازجمله ایالات‌متحده، بریتانیا و فرانسه با هرگونه تعریف ثابت و معینی از تجاوز مخالفت می‌کردند؛ زیرا تعریفی جامع از تجاوز را ممکن نمی‌دانستند و عقیده داشتند که مجمع عمومی نباید اقدام به تعریف تجاوز کند و تعیین متجاوز را باید به صلاحدید کامل شورای امنیت واگذاشت.

طرفداران تعریف تجاوز در مورد محتوای آن با چنددستگی روبرو بودند. حامیان برشماری موارد تشکیل‌دهنده تجاوز فکر می‌کردند گنجاندن فهرستی از شرایط در تعریف که مانع توجیه اقدام تجاوزکارانه باشد، حائز اهمیت است. برخی دیگر نظر می‌دادند فهرست مزبور نمی‌تواند کامل باشد و عده‌ای دیگر خواستار آن بودند که تعریف کلی با فهرست موارد خاص تشکیل‌دهنده اقدامات تجاوزکارانه ترکیب یابد. سرانجام مجمع عمومی تصویب کرد که تعریف تجاوز با اشاره به عناصر تشکیل‌دهنده آن امکان‌پذیر و مطلوب است و از دبیر کل سازمان ملل متحد خواست گزارشی درباره تعریف تجاوز تسلیم اجلاس هفتم مجمع عمومی نماید. از اعضای سازمان ملل متحد نیز خواسته شد نظراتشان را درباره تعریف تجاوز به دبیر کل تسلیم کنند.

هنگامی‌که مجمع عمومی در 1952 اجلاس هفتم خود را تشکیل داد، پیچیدگیهای مسئله تعریف تجاوز و اختلاف‌نظر دولتهای عضو درباره آن، مجمع را واداشت تا برای بررسی مسئله کمیته‌ای ویژه متشکل از پانزده عضو برپا دارد. این نخستین کمیته از چهار کمیته مسئله تعریف تجاوز بود که فعالیتش زیر تأثیر رویدادهای جنگ سرد قرار گرفت و بدون موفقیت جای خود را به کمیته نوزده عضوی داد. کمیته دوم نیز از تأثیر رویدادهای جنگ سرد برکنار نماند. سومین کمیته با بیست‌ویک عضو در 1957 تشکیل شد و کار خود را از 1959 آغاز کرد. تعریف تجاوز در چنبر اختلاف‌نظرهای دولتهای عضو کمیته قرار گرفت و کمیته مزبور نیز نتوانست تصمیمی اتخاذ کند، بنابراین، شوروی از بیست و دومین اجلاس مجمع عمومی، 1967 درخواست کرد موضوع را زیر عنوان ((نیاز به تسریع در تنظیم تعریف تجاوز با توجه و وضع فعلی بین‌المللی))(جنگ اعراب و اسرائیل) در دستور کار خود قرار دهد. سرانجام مجمع در 18 دسامبر 1967 قطعنامه (XXII)2330 را تصویب نمود و در آن تصمیم گرفته شد کمیته ویژه دیگری مرکب از 35 دولت برای رسیدگی به مسئله تعریف تجاوز تشکیل شود. افزایش شمار اعضا دراین کمیته از ورود کشورهای نو استقلال به سازمان ملل متحد تأثیر پذیرفت.

کمیته جدید در تابستان 1968 تشکیل جلسه داد. پس از بحثهای عمومی و مقدماتی، آشکار شد نظر‌گاههای پیشین همچنان باقی است. در سال 1969 سه طرح در دستور کار کمیته قرار گرفت. یک طرح از جانب شوروی بود و سیزده دولت هم مشترکاً طرح دیگری ارائه دادند. طرح سوم نیز توسط شش دولت عرضه شد که به طرح شش قدرت معروف است. همین‌که طرحها مورد مقایسه و بحث قرار گرفتند، عرصه‌های عمده اختلاف پدیدار شدند. برخی مسائل اساسی مطرح‌شده چنین بودند: آیا تعریف در مورد واحدهای سیاسی که دولت شناخته نمی‌شوند بکار می‌رود؟ چه اقداماتی را باید تجاوزکارانه شمرد؟ نقش نیت تجاوزکارانه چیست؟ کدام اقدام را نباید تجاوزکارانه تلقی کرد و اثرات و نتایج حقوقی تجاوز کدم‌اند؟ برای تسهیل تعریف تجاوز متن تلفیقی جامعی تهیه شد که همه اختلاف‌نظرها و اتفاق‌نظرهای سه طرح ارائه‌شده را مفصل و با جزئیات در خود داشت. آشکارشده بود که طرح سیزده دولت با طرح شوروی نکات مشترک بسیار دارد و در مقابل، طرح شش دولت برخی مسائل جدید و اختصاصی داشت. متن تلفیقی از سال 1970 مبنای کار کمیته ویژه قرار گرفت و پس از نزدیک کردن نظر‌گاههای مختلف، تعریف تجاوز به عمل آمد که به‌صورت قطعنامه 3314(XXIX) در تاریخ 14 دسامبر 1974 از تصویب مجمع عمومی گذشت. موفقیت جامعه بین‌المللی پس از پنجاه سال تلاش برای تعریف تجاوز، درنتیجه روح تشنج‌زدائی بود که از اواخر دهه 1960 به‌تدریج در محیط بین‌المللی به وجود آمد. منبع: برشی از مقاله مفهوم تجاوز در حقوق بین‌الملل