ایران الگوی رعایت حقوق پناهندگان
ایران الگوی رعایت حقوق پناهندگان
کمیسر سازمان ملل شرح می دهد:
ایران الگوی رعایت حقوق پناهندگان
کمیسر عالی سازمان ملل در امور پناهندگان در پاکستان، ایران و پاکستان را اصلی ترین کشورهای پناه دهنده به آوارگان افغان در نزدیک به ‘چهار دهه’ اخیر دانست و گفت: ایران به موجب خدمات ارزنده و رفتار مثال زدنی که با پناهندگان افغان داشته، بهترین الگوی میزبانی و رفتار انسانی با پناهندگان در جهان است.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی ستاد حقوق بشر، ‘ایندریکا راتواته’ Indrika Ratwatte، مردی میان سال با ملیت سریلانکایی، که از بیش از دوسال پیش به عنوان کمیسر عالی سازمان ملل در امور پناهندگان در پاکستان فعالیت می کند، این روزها به دلیل فشار دولت پاکستان بر پناهندگان افغان با هدف بازگرداندن آنها به کشورشان، مشغله های فراوان دارد.
راتواته این روزها حسابی سرگرم رسیدن به مسائل پناهندگان افغان در پاکستان است و باید علاوه بر نظارت بر وضعیت بیش از یک میلیون و 400 هزار پناهنده(قانونی) افغان در پاکستان که یکی از پیچیده ترین مسائل این کشور است، تسهیلات و زمینه بازگشت روزافزون آنها به کشورشان را فراهم کند.
راتواته با وجود تمام مشغله هایی که این روزها دارد، درخواست گفت و گوی اختصاصی خبرنگار ایرنا را پذیرفت و ساعتی را به میزبانی از خبرنگار ایرنا و پاسخگویی به سوال هایی در حوزه فعالیت خود اختصاص داد.
مشروح این گفت و گو در پی می آید:
براساس تازه ترین آمار، چه تعداد پناهنده افغان ثبت نام شده (پناهنده قانونی) و ثبت نام نشده (مهاجر غیرقانونی) در پاکستان و ایران حضور دارند؟
کمیساریایی عالی سازمان ملل در امور پناهندگان، فقط مسئول امور مربوط به کسانی است که پناهندگان قانونی محسوب می شوند. در شرایط حاضر، حدود یک میلیون و 400 هزار نفر پناهنده افغان بطور قانونی در پاکستان حضور دارند. براساس اعلام دولت پاکستان، در شرایط کنونی حدود 600 هزار نفر شهروند افغان بطور غیرقانونی در پاکستان حضور دارند.
براساس آمار سازمان ملل، تعداد پناهندگان ثبت نام شده افغان در ایران هم حدود 900 هزار نفر است که البته مثل پاکستان، تعدادی از مردم افغانستان هم بدون اینکه ثبت نام شوند و مدارک مهاجرت داشته باشند، در ایران حضور دارند.
با توجه به فشار دولت پاکستان برای وادار کردن پناهندگان افغان به ترک این کشور، روند خروج اتباع افغان از پاکستان در شرایط کنونی چگونه است؟ آیا آمار مشخصی در این زمینه دارید؟
روند بازگشت پناهندگان افغان از پاکستان به کشورشان سرعت گرفته است. طبق تازه ترین آماری در روزهای اخیر تهیه شده است، در شرایط جاری روزانه حدود پنج هزار شهروند افغان خاک پاکستان را به مقصد کشورشان ترک می کنند.
با توجه به سخت شدن شرایط اقامت افغان ها در پاکستان، براساس آمار سازمان جهانی مهاجرت، از ابتدای سال جاری میلادی تا کنون، حتی حدود 160 هزار نفر مهاجران غیرقانونی هم پاکستان را ترک کرده اند.
با توجه به تاکید دولت پاکستان بر ضرورت بازگشت پناهندگان افغان به کشورشان، انتظار داریم روندی که در زمینه بازگشت افغان ها به کشورشان آغاز شده، حداقل تا چند ماه آینده ادامه یابد. هستند بسیار زیادی از پناهندگان افغان که پس از 37 سال زندگی ، تشکیل خانواده، فرزند دار شدن در این کشور و مهم تر از همه، نداشتن امکانات در افغانستان، راضی به ترک پاکستان نیستند. ازدواج پناهندگان افغان باشهروندان پاکستانی و متولد شدن فرزندان دوملیتی هم مسئله است که دولت های دو کشور باید چاره ای برای آن بیاندیشند.
از ابتدای سال جاری میلادی تا ماه ژوئن(شش ماه نخست سال)، روند بازگشت افغان ها چندان زیاد نبود و در این مدت شش ماه، تنها حدود 12 هزار نفر به افغانستان بازگشتند اما با جدی تر شدن فشارهای دولت پاکستان، در دو یا سه ماه اخیر روند بازگشت افغان ها بطور کم سابقه ای شدت گرفته و در همین مدت نسبتا کوتاه، بیش از 170 هزار نفر از آنها از طریق مراکز و ایستگاه هایی که کمیساریای عالی امور پناهندگان سازمان ملل در نزدیک مرزهای افغانستان ایجاد کرده است، خاک پاکستان را ترک کرده اند.
کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان چه تسهیلاتی برای بازگشت افغان ها از پاکستان به کشورشان فراهم کرده است؟
کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان به ازای هر شهروند و یا هر عضو یک خانواده افغان که پاکستان را ترک کند، مبلغ 400 دلار کمک هزینه پرداخت می کند درصورتی که این رقم تا چند ماه پیش، تنها 200 دلار بود.
البته این امکان و تسهیلات شامل آن دسته از افغان هایی که بخواهند ایران را ترک کنند، هم می شود.
همچنین سه مرکز ویژه انجام امور بازگشت مهاجران افغان در مناطق نزدیک مرز پاکستان با افغانستان ایجاد شده است: دو مرکز در ایالت خیبرپختونخوا و یک مرز در ایالت بلوچستان پاکستان.
مشکلات کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان در رسیدگی به امور آوارگان افغان در پاکستان و یا دیگر کشورها از جمله ایران چیست؟
بودجه ای که برای رسیدگی به امور پناهندگان افغان و ایجاد تسهیلات لازم برای آنها در اختیار داریم، کافی نیست. لازم است کشورهای ثروتمندی که توان پرداخت کمک های مالی دارند، کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان را مورد حمایت مالی قرار دهند.
کشورهایی که درهای خود را به روی پناهندگان بسته اند، حداقل می توانند با اختصاص کمک های مالی، به نهادهای بین المللی برای رسیدگی به مسائل پناهندگان در جهان که تعداد آنها در حال افزایش است، کمک کنند. هفته آینده نشستی در بروکسل با هدف بررسی وضعیت آوارگان افغان تشکیل خواهد شد که امیدوارم نتایج خوبی از این نشست برای بهبود شرایط پناهندگان افغان حاصل شود.
مهم ترین نگرانی های پناهندگان افغان که باعث می شود میل به بازگشت به کشورشان نداشته باشند، چیست؟ آیا افغانستان بعد از 15 سال حضور نیروهای خارجی در آن کشور، از امنیت، توسعه و امکانات کافی برای بازگشت شهروندانش برخوردار است؟
نبود امنیت در افغانستان، یکی از مهم ترین نگرانی های افغان هایی است که دوست دارند به کشورشان بازگردند اما شرایط امنیت کشورشان را برای زندگی مطلوب نمی بینند.
همچنین میزان امکانات و رفاهیات اولیه برای یک زندگی عادی در افغانستان، همواره یکی دیگر دغدغه های اصلی پناهندگان و آوارگان افغان است. آنها نگران هستند که وقتی به کشورشان بازگردند، آیا امکاناتی برای زندگی در آنجا خواهند داشت.
دولت افغانستان قول تسهیلاتی برای کسانی که بخواهند به کشورشان بازگردند داده است و همواره افغان های پناهنده در پاکستان و دیگر کشورها را تشویق می کند که با وجود سختی های موجود در افغانستان، به کشورشان بازگردند و کشور خود را آباد کنند.
پاکستان روز 31 ماه مارس سال 2017( پایان سه ماه نخست سال آینده میلادی) را به عنوان ضرب الاجل برای بازگشت افغان ها به کشورشان تعیین کرده است. آیا این زمان را برای محقق شدن بازگشت همه افغان های مقیم پاکستان به کشورشان کافی می دانید؟
امیدواریم پاکستان مهلت بیشتری بدهد و اجازه بدهد پناهندگان افغان فرصت بیشتری داشته باشند. به هرحال، آنچه مسلم است، روند بازگشت افغان ها باید ‘داوطلبانه’ باشد و احترام پناهندگان باید حفظ شود.
من شخصا خواستار تمدید ضرب الاجل تعیین شده از سوی دولت پاکستان هستم و اعتقاد دارم این فرصت حتما باید تمدید شود. حتی به فرض اینکه همه پناهندگان افغان هم بخواهند در این فرصت کوتاه به کشورشان بازگردند، دولت افغانستان توان و ظرفیت کافی برای مدیریت و پاسخگویی به سیل عظیم بازگشت پناهندگان به آن کشور را ندارد و به زمان بیشتری نیاز دارد.
از دولت پاکستان می خواهیم همچنان صبور باشد و با ادامه میهمان نوازی که در 37 سال گذشته داشته، اجازه بدهد این روند با خوبی و خوشی و به درستی انجام شود.
آیا غیر از پناهندگان افغان، پناهندگانی از سایر کشورها هم در پاکستان حضور دارند؟
بله. تعدادی از اتباع برخی کشورها از جمله چند کشور آفریقایی هم در پاکستان به عنوان پناهنده حضور دارند اما تعداد آنها به حدی کم است که کاملا قابل اغماض است.
پناهندگان افغان، علاوه بر پاکستان و ایران، در سایر کشورها هم حضور دارند. چه میزان در پاکستان و ایران و چه میزان در سایر کشورها هستند؟
96 درصد از کل پناهندگان افغان، در پاکستان و ایران اقامت دارند و چهار درصد دیگر هم بطور پراکنده در برخی کشورهای عربی، اروپایی و دیگر نقاط جهان هستند.
ایران هم تعداد قابل توجهی از شهروندان افغان را پناه داده است. باتوجه به ارتباطی که با کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان در ایران دارید، ارزیابی شما از میزان رضایت شهروندان افغان از برخورد و رفتار نظام جمهوری اسلامی ایران با آنها چیست؟
ایران را باید بهترین الگوی رفتار با پناهندگان دانست به ویژه در این روزها که بسیاری از کشورهای غربی درها را به روی پناهندگان از کشورهای مختلف بسته اند، اما ایران صبورانه ، نزدیک به 40 دهه با آغوش باز میزبان تعداد بسیار زیادی از پناهندگان افغان بوده و این میزبانی، قابل ستایش است.
در شرایطی که این روزها تبلیغ در زمینه اسلام هراسی به شدت افزایش یافته است، اما کشورهای مسلمان ایران و پاکستان با میزبانی از میلیون ها نفر از همنوعان خود برای دهها سال، عملا نشان داده اند که اسلام دین مهربانی، کمک به همنوع، صلح و همزیستی مسالمت آمیز است. ایران علاوه بر اینکه خدمات بسیار خوبی در حوزه آموزشی و تحصیلی به شهروندان افغان ارائه کرده، بخش قابل توجهی از آنان را نیز تحت پوشش بیمه های خدمات درمانی قرار داده است که اقدامی بسیار ارزنده است.
هنگامی که آوارگان افغان به سمت ایران سرازیر شدند، تنها 10 تا 15 درصد آنها باسواد بودند اما اکنون بیش از 70 درصد افغان های مقیم ایران، به دلیل برخورداری از امکانات خوب تحصیلی، با سواد هستند و فرزندان آنها در مقاطع مختلف مشغول تحصیل هستند.
ایران حتی اخیرا با ثبت نام از شهروندان افغان ثبت نام نشده در این کشور، از دولت افغانستان خواسته تا برای این افراد گذرنامه صادر کند تا ایران هم بتوان به آنها ویزای اقامت بدهد و این اقدام بسیار خوبی برای مدیریت حضور شهروندان ثبت نام نشده افغان در ایران است.
منبع: ستاد حقوق بشر قوه قضاییه