الزام یا عدم الزام رعایت مستثنیات دین در زمان صدور قرار تأمین خواسته

الزام یا عدم الزام رعایت مستثنیات دین در زمان صدور قرار تأمین خواسته

ابوالفضل عامری شهرابی

قاضی دادگستری

در هنگام تقدیم درخواست تأمین خواسته و در رابطه با رعایت مستثنیات دین، اولین سؤالی که به ذهن می‌رسد این است که برفرض تکمیل بودن درخواست خواهان یا شاکی آیا مقام قضایی در هنگام صدور قرار تأمین خواسته مکلّف است وضعیت اموال متهم یا خوانده را از حیث اینکه مستثنیات دین وی چه اموالی هستند موردبررسی قرار دهد یا خیر؟ و اینکه در صورت معرفی مالی از سوی خواهان در جهت توقیف، آیا مقام قضایی می‌بایست بررسی نماید که مال موصوف جزء مستثنیات دین است یا خیر؟ در پاسخ به این سؤال باید گفت: در هنگام صدور قرار تأمین خواسته، نیازی نیست مقام قضایی مقررات مربوط به مستثنیات دین را لحاظ نموده و موردتوجه قرار دهد. این امر با مداقه در مواد 129، 523، 525 و 527 قانون آیین دادرسی مدنی استنباط می‌گردد؛ زیرا مطابق با مواد مزبور به‌صراحت مقام قضایی فقط در هنگام اجرای قرار تأمین خواسته یعنی زمانی که تأمین منتهی به فروش مالی می‌شود و یا تحت عنوان وصول محکوم‌به و در مقام اجرای حکم قرار می‌گیرد مکلف به رعایت مقررات مستثنیات دین است و فقط آنچه می‌بایست موردنظر مقام قضایی در هنگام صدور قرار تأمین خواسته قرار گیرد شرایط شکلی مربوط به صدور قرار تأمین خواسته است که در مواد 108 لغایت 129 قانون آیین دادرسی مدنی قید گردیده است. این راهکار معقول و مفید است؛ زیرا اولاً با توجه به عدم لزوم تعیین وقت رسیدگی و الزام قانونی جهت صدور قرار تأمین خواسته در وقت فوق‌العاده امکان حصول علم و انجام تحقیق دراین باب وجود ندارد. ثانیاً قانون‌گذار چنین تکلیف یا مجوزی را برای مقام قضایی تعیین ننموده است. ثالثاً توجه به این امر خلاف فلسفه‌ی وجودی قرار تأمین خواسته است؛ زیرا موجب اطاله‌ی دادرسی گردیده و این امکان را به خوانده یا متهم می‌دهد تا دراین فاصله‌ی زمانی نسبت به اخفا یا انتقال مال مورد درخواست توقیف، اقدام نماید. رابعاً ممکن است از زمان صدور قرار تأمین خواسته تا اجرای آن، مال مورد توقیف از شمول مستثنیات دین مدیون خارج شود و بدین‌سان ارزیابی و تعیین مستثنیات دین خوانده یا متهم در هنگام صدور قرار تأمین خواسته، امری فاقد اثر به نظر می‌رسد؛ به‌عنوان‌مثال: ممکن است دراین فاصله‌ی زمانی علاوه بر اتومبیل مدیون، اتومبیل دیگری در قالب ارث یا وصیت به تملک مدیون درآید. مضافاً چون مقررات مربوط به مستثنیات دین، استثنایی است بر اصل و رعایت آن گاهی موجب محروم شدن محکوم‌له از نیل به اموالی می‌شود که جزء مستثنیات دین تلقی می‌شود پس باید بسیار مضیق و نزدیک به متن تفسیر گردد و به نص که همانا اعمال آن در زمان اجرای حکم است اکتفا شود.

منبع: برشی از مقاله چگونگی رعایت مقررات مستثنیات دین در قرار تأمین خواسته

فصلنامه قضاوت شماره 79