اصول حکمرانی خوب در پرتو آراء دیوان عدالت اداری ایران

نویسنده: مرجان قشقایی نژاد

ناشر: جنگل

سال انتشار: 1395

قیمت: 12000 تومان

از اواخر دهه 90 میلادی نهادهای بین‌المللی متد حکمرانی خوب را بعنوان کلید توسعه و حل چالش‌های پیش روی دولتها مطرح نمودند. متد حکمرانی خوب از مباحث تازه و کلیدی است که بیش از دو دهه اخیر به ادبیات توسعه وارد شده و به سرعت توجه همگان را به خود معطوف داشته است.

الگوی حکمرانی خوب در کرسیهای دانشگاه و مباحث سیاستمداران از زمانی گسترش یافت که بانک جهانی به ارائه گزارش از فعالیتها و اقدامات خود پرداخت.

موضوع اصلی در حکمرانی خوب چگونگی دست یافتن به حکومتی است که زمینه توسعه پایدار انسانی و مردم سالاری را فراهم آورد. روی آوردن به الگوی حکمرانی خوب برای دوری جستن از نتایج و عواقب حکمرانی بد بوده است. زیرا مردان یک حکومت مردم سالار و عدم ساختارهای دموکراتیک موجب بروز مشکلات و ناهنجاریهایی از قبیل، فقر، ‌نابرابری، عدم اشتغال، فساد، عدم بهداشت و آموزش و عدم توزیع مناسب ثروت در سطح جامعه می‌گیرد.

چندین دهه نظریه رایج بر این اصل استوار بوده که مشکلات فقر و عدم توسعه در کشورهای در حال توسعه ریشه در زیرساخت‌ها و عدم آموزش دارد. بنابراین باید کشورهای توسعه یافته به کشورهای در حال توسعه در جهت تأمین اینگونه منابع مساعی لازم را به عمل آورند. پس اگر مدتی، عملکرد ضعیف این دولتها اینگونه تحلیل شد: این ضعف عملکردی، نه به خاطر کمبود منابع و توصیه‌های سیاسی بوده است بلکه مشکل در اجرای سیاستها می‌باشد و محرز گردید ناکامی در اجرای سیاست در این دولت کشورها ریشه در عوامل زیر دارد:

فساد، عدم حاکمیت قانون و شفافیت عملکردی،‌ ناتوانی و ضعف در اداره امور کشور،‌ ساختارهای ضعیف،‌ عدم تعیین ضمانت اجرای مؤثر در جهت حمایت از حاکمیت قانون و سیاستهای مصوب و کناره‌گیری مردم از مشارکت در سیاست‌گذاری و تصمیم‌گیری به دلیل بی‌اعتمادی و نارضایتی از حاکمیت. در نهایت حکمرانی خوب فرآیندی در جهت تنظیم رابطه میان بخشهای اصلی جامعه و الگویی برای کشورهای در حال توسعه معرفی گردید و شرط اعطای کمکهای مالی نهادهای بین‌المللی اجرایی ساختن حکمرانی خوب مطرح گشت.

حکمرانی خوب را می توان پارادایم تغییر نقش و کارکرد دولت نامید و آن را تجویزی برای رو به رو شدن با چالشهای پیش رو درباره نقش دولت، توانمندتر کردن دولت و مشارکت و رضایت شهروندان دانست.

برنامه عمران سازمان ملل حکمرانی خوب را مدیریت امور عمومی بر اساس حاکمیت قانون،‌ دستگاه قضایی عادل مشارکت مردم در حکومت‌داری عنوان داشت.

بانک جهانی به دلیل اینکه همواره تأثیرات مهمی در سطح جهانی و سیاستهای اتخاد شده کشورها داشته است این بار نیز حکمرانی خوب را بعنوان الگویی جهان شمول قرارداد و برای آن مؤلفه‌هایی را برشمرد که بعنوان چارچوب و معیار استانداردی برای اجرای موفق این تئوری می‌باشد. یکی از اصول حکمرانی خوب انصاف و عدالت است. این اصل را می‌توان در ساختارهای حکمتی بالاخص قوه قضائیه مستقل جستجو کرد. حکمرانی خوب باعث تقویت و توامندسازی ساختارهای حکومتی و صیانت از حقوق و آزادیهای بنیادین شهروندان می‌گردد. اجرای حکمرانی مطلوب در ساختارهای سیاسی، اقتصادی، اجتماعی یک جامعه قابلیت اجرایی را دارا می‌باشد و محدود نمودن آن به یک بخش جامعه انتظارات حکمرانی را برآورده نخواهد کرد.

در این کتاب بر آن هستیم که مبانی نظارت قضایی را در دیوان عدالت اداری با توجه به اصل 173 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران که مبانی بازنگری قضایی را عدالت، حقوق شهروندان و حاکمیت قانون قرار داده است را مورد بررسی قرار دهیم و جایگاه و کاربرد اصول حکمرانی خوب را در نظارت قضاویی دیوان عدالت با صدور آرا و رویه های دیوان عدالت اداری مورد بررسی قرار دهیم.

منبع: سایت انتشارات جنگل