استـرداد دعوا
استـرداد دعوا
استـرداد دعوا
استرداد در لغت به معنای باز پس گرفتن است. دعوا در لغت به معنای ادعا کردن، خواستن، نزاع و دادخواهی آمده است. استرداد دعوا در اصطلاح به معنای پس گرفتن، ترک دعوا و انصراف از حق موضوع دعوا میباشد.
در این مرحله، در جهت رسیدگی به ادعای خواهان، جلسه یا جلسات دادرسی تشکیلشده است و خوانده دعوا بیتردید، متحمل خساراتی برای تدارک دفاع در مقابل ادعای خواهان شده است، ولی مدعی به جهتی مصلحت خود را در استرداد دعوا میبیند و مایل نیست که دادگاه نسبت به مورد، حکم صادر کند، بهعنوانمثال ارزیابی خواهان از جلسات دادرسی آن است که محکوم خواهد شد به همین دلیل از دادگاه تقاضای استرداد دعوا میکند. دادگاه نیز برحسب مورد با توجه به قسمتهای مختلف ماده 107 قانون آیین دادرسی مدنی نسبت به موضوع تصمیم خواهد گرفت.
استرداد دعوا تنها از سوی خواهان و طرفی پذیرفته میشود که احکام خواهان بر او بار میشود؛ بنابراین هر یک از خواهان اصلی، خواهان دعوای متقابل و وارد ثالث میتوانند دعوای خود را مسترد کنند؛ اما منطقاً خوانده نمیتواند دعوا را مسترد نماید زیرا دعوا یا دادرسی با ابتکار خواهان و باهدف گرفتن حکم شروعشده است و خوانده نباید پیش از حصول نتیجه مزبور بتواند به آن پایان دهد.
با توجه به بند 9 ماده 35 ق.آ.د.م وکیل در صورتی میتواند دعوا را استرداد نماید که این اختیار در وکالتنامه او تصریحشده باشد.
مقطع زمانی استرداد دعوا
استرداد دعوا مادامیکه دادرسی تمام نشده پذیرفته میشود؛ بنابراین از یکسو تا زمانی که دادرسی تمام نشده باید با رعایت سایر شرایط پذیرفته شود، از سوی دیگر زمانی که دادرسی تمامشده باشد استرداد دعوا قابلپذیرش نخواهد بود. این امر برای رعایت مصالح عموم و از قواعد آمره است، زیرا دادرسی زمانی تمام میشود که دادگاه تصمیمات و اقدامات لازم را اعم از تشکیل جلسههای دادرسی، صدور و اجرای قرارهای اعدادی (قرارهایی هستند که برای آماده کردن مقدمات صدور حکم، صادر میشوند. مثل قرار رجوع به کارشناسی و قرار رسیدگی به اصالت سند) و… برای صدور رأی قاطع، معمول داشته و پرونده آماده صدور رأی باشد، در نتیجه اگر استرداد دعوا و صدور قرار رد دعوا در این مقطع مجاز شمرده شود، خواهان میتواند پس از استرداد دعوا دوباره اقامه دعوا نموده و موجب شود که امکانات و وقت دادگاه که باید صرف دعاوی دیگر شود مجدداً صرف دعوای او شود. پس از پایان دادرسی تحت هیچ شرایطی حتی رضایت خوانده استرداد دعوا پذیرفته نخواهد بود.
شرایط استرداد دعوا
1- استرداد دعوا مستلزم وجود قصد و اعلام اراده شخصی است که دعوا را استرداد مینماید.
2- در استرداد دعوا چون اصل حق متنازع فیه مطرح است، اهلیت تمتع لازم دارد، ازاینرو اگر خواهان محجور باشد و دعوا بهوسیله قیم اقامه شود و قیم بخواهد دعوا را مسترد کند باید با اجازه دادستان اقدام کند.
انواع استرداد دعوا
استرداد دعوا میتواند صریح یا ضمنی باشد. (در صورت ضمنی بودن باید مبتنی بر وقایع یا اعمالی باشد که بررسی آنها در صلاحیت دادگاه بوده و حاکی از اراده خواهان در استرداد دعوا باشد). درعین حال ممکن است استرداد دعوا بهصورت کتبی (که در دفتر ثبت گردیده و پیوست پرونده میشود) و یا شفاهی باشد یعنی در جلسه دادرسی یا رسیدگی اعلام و در صورتمجلس نوشتهشده و خواهان آن را امضا نماید.
آثار استرداد دعوا
1- قرار رد دعوا
در صورت استرداد دعوا در مرحله نخستین و حصول شرایط آن، دادگاه قرار رد دعوا صادر میکند. تفاوتی نمیکند که استرداد دعوا پیش از ختم مذاکرات اصحاب دعوا و یا پس از ختم مذاکرات با رضایت خوانده باشد. این قرار از اعتبار امر قضاوت شده برخوردار نمیباشد و خواهان علیالقاعده میتواند دوباره همان دعوا را اقامه کند اما باید دادخواست جداگانهای با رعایت تمامی شرایط، تنظیم و تقدیم دادگاه نماید.
اثر استرداد دعوا و قرار رد دعوا قهقرایی است و آن قرار گرفتن اصحاب دعوا در موقعیتی است که پیش از اقامه دعوا داشتهاند. بهطورکلی استرداد در مواقعی که مقصود مسکوت گذاشتن دعوا است بهمجرد اینکه مورد موافقت مدعی علیه قرار بگیرد به وجه الزامآوری اثر خود را میبخشد و آن این است که اصحاب دعوا را به حالت قبل از اقامه دعوا برمیگرداند. نکته قابلذکر در اینجا آن است که اگرچه تقدیم دادخواست، مطالبه رسمی حق شمرده میشود و تمامی آثار آن را دارد (ازجمله مبدأ احتساب خسارت تأخیر در ادای دین)، اما هرگاه دعوا مسترد شده و قرار رد دعوا صادر گردد، این اثر دادخواست مربوط نیز از بین میرود. در صورت تعدد خواندگان در دعاوی قابلتجزیه، دعوا ممکن است نسبت به برخی از آنها مسترد شود، در این صورت اگر پس از ختم مذاکرات اصحاب دعوا باشد تنها رضایت خوانده یا خواندگانی لازم است که دعوا نسبت به آنها مسترد گردیده است و قرار رد دعوا تنها نسبت به آنها صادر میگردد. در دعاوی غیرقابل تجزیه، استرداد دعوا نسبت به بعض خواندگان علیالقاعده نباید شنیده شود.
2- قرار سقوط دعوا
در صورت استرداد دعوا پس از ختم مذاکرات که خواهان از دعوای خود بهکلی صرفنظر میکند، قرار سقوط دعوا صادر میشود که در اینجا موضوع واجد وصف امر مختومه میشود و مدعی نمیتواند مجدداً اقامه دعوا نماید. منبع: پژوهشکده باقرالعلوم