استحقاق زنان شاغل و مطلقه در برابر دریافت نفقه

استحقاق زنان شاغل و مطلقه در برابر دریافت نفقه

نفقه عبارت است از همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن، از قبیل مسکن، البسه، غذا، اثاث منزل و هزینه‌های درمانی و بهداشتی و خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه نقصان یا مرض و زوج مکلف است همه آنها را متناسب با وضعیت خانوادگی و اجتماعی زن فراهم کرده و در اختیار وی قرار دهد.

آیا در انواع ازدواج (دایمی و منقطع) مرد مکلف به پرداخت نفقه است؟

در ازدواج دائم، نفقه زن بر عهده زوج بوده ولی در نکاح منقطع که اصطلاحاً به آن “صیغه موقت” می‌گویند، زوج ملزم به پرداخت نفقه نیست مگر در عقد، شرط شده باشد.

آیا برای پرداخت نفقه شرطی وجود دارد؟ ویژگیهای نفقه همسر چیست؟

زمانی زن، می‌تواند نفقه مطالبه کند که از شوهر خود تمکین کند و البته شرط لزوم پرداخت نفقه اقارب (مثلاً نفقه پدر، مادر و یا اولاد) توانمندی نفقه دهنده و نیازمندی اقارب است، در حالی‌که چنین شرطی در پرداخت نفقه همسر وجود ندارد.

حتی در صورتی‌که زن دارای اموال و دارایی نیز باشد، باز هم می‌تواند نفقه خود را از شوهر مطالبه کند و شوهر مکلف به پرداخت آن است، در صورتی‌که شخصی توانایی پرداخت نفقه همه افراد واجب‌النفقه را ندارد در قدم نخست و قبل از دیگر اقارب باید نفقه همسرش را پرداخت کند؛ بنابراین در صورت فقر و اعسار زوج، دادگاه باید این حق تقدم را رعایت کند. زمانی زن، می‌تواند نفقه مطالبه کند که از شوهر خود تمکین کند و البته شرط لزوم پرداخت نفقه اقارب (مثلاً نفقه پدر، مادر و یا اولاد) توانمندی نفقه دهنده و نیازمندی اقارب است، در حالی‌که چنین شرطی در پرداخت نفقه همسر وجود ندارد.

ضرورت پرداخت نفقه دیگران تنها ناظر به زمان آینده است و اگر در گذشته به هر دلیلی پرداخت‌نشده باشد دین حساب‌نشده و نفقه دهنده از این بابت مدیون نیست اما نفقه ایام گذشته و آینده همسر بر شوهر لازم است؛ بنابراین اگر نفقه زمان گذشته همسر به دلایلی پرداخت‌نشده باشد شوهر او مدیون است و همسر می‌تواند نفقه ایام گذشته خود را نیز مطالبه کند.

تمکین و مصادیق آن

در اصطلاح حقوقی، تمکین عبارت است از برآوردن نیازهای شوهر و اجابت کردن خواسته‌های مشروع وی. زن نیز در مقابل مکلف است نیازهای جسمی و مشروع شوهر خود را برآورده کند، مگر در دوران بیماری که او را از انجام این وظیفه بازمی‌دارد. زن ملزم به تأمین خواسته‌های خلاف شئون اخلاقی یا مغایر با سلامت جسم و روح و یا روشهای انحرافی نیست ولی جز در مواردی که گفته شد اگر از شوهر خود تمکین نکند، شوهر می‌تواند از پرداخت نفقه خودداری ورزد.

یکی دیگر از موارد تمکین اقامت در اقامتگاه دایمی شوهر است، یعنی زن برای دریافت نفقه باید در خانه شوهر زندگی کند مگر آن‌که حین وقوع عقد شرطی جز این شده باشد و مورد سوم، الزام زن به حسن معاشرت با شوهر خویش است.

اگر زن بدون دلیل موجه خانه را ترک کند چه خواهد شد؟

اگر زن بدون دلیل موجه و بدون موافقت شوهر خانه را ترک کند و حتی در خانه پدر و مادر خویش اقامت کند مرد می‌تواند از دادن نفقه امتناع ورزد.

زنی که بدون دلیل موجه از تمکین خودداری ورزد، ناشزه، یعنی نافرمان و خاطی نامیده می‌شود که در این صورت مرد می‌تواند علاوه بر عدم پرداخت نفقه از دادگاه تقاضای طلاق کند یا درخواست ازدواج مجدد کند.

اگر زن خود درآمد مستقلی داشته باشد، بازهم مستحق نفقه است؟

در صورتی‌که زن درآمد مستقلی داشته باشد مرد را از پرداخت نفقه معاف نمی‌کند. چراکه پرداخت نفقه بر عهده مرد بوده و باید آن را در حد استطاعت پرداخت کند.

آیا ضمانت اجرایی برای عدم پرداخت نفقه توسط زوج وجود دارد؟

دو نوع ضمانت اجرا برای خودداری مرد از پرداخت نفقه وجود دارد: اول شکایت حقوقی؛ چنان‌چه زنی بخواهد نفقه ایام گذشته خود را طلب کند فقط با ارائه دادخواست حقوقی می‌تواند آن را دریافت کند به این صورت که زوجه پس از خرید دو نسخه دادخواست می‌بایست خواسته خود را در آنها قید کند و چون دعوای نفقه مالی است به میزان مبلغ مورد مطالبه تمبر الصاق و آن را به دادگاه خانواده تقدیم نماید وی می‌تواند در دادخواست خود هزینه دادرسی را نیز مطالبه نماید. در صورت عدم توانایی مرد به پرداخت نفقه و یا این‌که به هیچ طریق نتوان مرد را مجبور به پرداخت نفقه کرد و یا مالی هم از او به دست نیاید که از آن محل نفقه زن پرداخت شود زن می‌تواند دادخواست طلاق تنظیم کند.

اگر زن بدون دلیل موجه و بدون موافقت شوهر خانه را ترک کند و حتی در خانه پدر و مادر خویش اقامت کند مرد می‌تواند از دادن نفقه امتناع ورزد.

نکته دوم شکایت کیفری است به این معنی که زن در یک برگه عادی شکایت خود را نوشته و آن را به دادگاه ارائه می‌دهد در این صورت به شکایت وی خیلی سریع رسیدگی شده و مرد ملزم و محکوم‌به پرداخت نفقه خواهد شد در این صورت اگر مرد از پرداخت نفقه خودداری کند به زندان اعزام می‌شود البته لازم به ذکر است که نفقه مربوط به زمان حال از طریق کیفری قابل مطالبه و نفقه مربوط به گذشته با ارائه دادخواست حقوقی قابل پرداخت است. ضمن این‌که بر اساس ماده 642؛ «هر کس با داشتن استطاعت مالی نفقه زن خود را در صورت تمکین ندهد یا از تأدیه نفقه سایر اشخاص واجب‌النفقه امتناع نماید دادگاه او را به سه ماه و یک روز تا پنج ماه حبس محکوم می‌کند».

آیا زن می‌تواند نفقه سالهای گذشته را هم مطالبه کند؟

در مورد زن این امتیاز وجود دارد که می‌تواند نفقه ایام گذشته را نیز مطالبه نماید؛ این در حالی است که در مورد فرزندان مشترک، الزام مرد به پرداخت نفقه از تاریخ تقدیم دادخواست امکان‌پذیر است؛ یعنی فرزندان نمی‌توانند مدعی عدم پرداخت نفقه در گذشته شوند.

نفقه در مدت عقد و قبل از ازدواج چگونه است؟

در مدت فاصل میان عقد و انجام ازدواج نفقه‌ای به زن تعلق نمی‌گیرد مگر این‌که زن جهت شروع به زندگی اعلام آمادگی کرده باشد ولی مرد از بردن همسرش خودداری کند که در این صورت زن مستحق دریافت نفقه است. در این صورت زوجه باید بتواند ادعای خود را ثابت کند یعنی یا باید به نزدیک‌ترین مجتمع قضایی محل سکونت خود مراجعه سه برگ اظهارنامه دریافت و آمادگی خود را اعلام یا این‌که چند نفر را به شهادت بگیرد و استشهادیه‌ای تنظیم کند، ضمن این‌که ماده 1085 قانون مدنی آورده است: «زن می‌تواند تا مهر به او تسلیم نشده از ایفای وظایفی که در مقابل شوهر دارد امتناع کند مشروط به این‌که مهر او حال باشد و این امتناع مسقط حق نفقه نخواهد بود». منبع: باشگاه خبرنگاران جوان