ازدواج سرپرست با فرزندخوانده در فقه و حقوق موضوعه

پدیدآور: محمدحسین استا
استاد راهنما: سید مهدی دادمرزی
مقطع: کارشناسی ارشد
سال دفاع: 1394
دانشگاه: قم
چکیده: فرزندخواندگی نهادی حقوقی، اخلاقی و اجتماعی است که به‌واسطه آن، رابطه‌ی خاص حقوقی بین کودک بی‌سرپرست یا بدسرپرست و زن و شوهر یا زن فاقد شوهر و اولاد، تحت شرایط و ضوابط خاصی به وجود می‌آید.
در بعضی از کشورها که فرزندخواندگی کامل وجود دارد، فرزندخوانده‌ها در ردیف فرزند واقعی از تمامی حقوق و مزایای فرزندی ازجمله حقوق ارثیه برخور
دارند.
در این نوشتار مسأله ازدواج سرپرست با فرزندخوانده‌اش در فقه و حقوق موضوعه ایران موردبررسی قرارگرفته که در همین راستا نگاهی گذرا به حقوق موضوعه کشورهای عمدتاً غربی از هر دو خانواده رومی_ژرمنی و کامن لا نیز داشته است. پس از تصویب قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست مصوب ‎1392، موضوع ازدواج سرپرست با فرزندخوانده به یکی از موضوعات پربحث به‌ویژه در فضای رسانه‌ای و مجازی تبدیل شد.
ازآنجاکه بر اساس آیات، روایات و فتاوای فقها، نهاد فرزندخواندگی کامل در اسلام موردپذیرش قرار نگرفته است، در حقوق ایران نیز نهادی به‌عنوان فرزندخواندگی به این مفهوم که فرزندخوانده از هر حیث در حکم فرزند واقعی باشد وجود ندارد و فرزندخواندگی در حقوق ایران برخلاف حقوق برخی کشورها نمی‌تواند سبب ایجاد هیچ‌گونه جدایی و انفصالی در هیچ سطحی میان فرزندخوانده و خانواده اصلی وی گردد.
ازاین‌رو بر اساس ادله اولیه، دلیلی بر حرمت نکاح بین شخص تحت سرپرستی با سرپرستان وی وجود ندارد. بااین‌حال تصریح بر جواز ازدواج سرپرست با فرزندخوانده در قانون حمایت از کودکان بی‌سرپرست مصوب سال ‎1392 کاملاً غیرضروری به نظر می‌رسد؛ چراکه باوجود عدم ابتلا و نیز حساسیت‌زا بودن مساله در سطح داخلی و خارجی و با عنایت به ملاک کراهت ازدواج قابله و مربیه با فرزندی که به دنیا آورده به‌عنوان امری مطرح در فقه و روایات ما، قانون‌گذار به‌راحتی می‌توانست نسبت به این مساله همانند قانون منسوخ سال ‎1353 سکوت اختیار کند؛ بی‌آنکه خلائی جدی دراین‌باره به وجود آید. بااین‌حال مقررات احوال شخصیه اقلیتهای دینی به رسمیت شناخته‌شده در قانون اساسی در مورد موضوع موردبحث متفاوت می‌باشد؛ به‌طوری‌که آیین‌نامه احوال شخصیه زرتشتیان ایران مصوب سال ‎1386 و مقررات احوال شخصیه مسیحیان پروتستان ایران مصوب سال ‎1387، نه‌تنها ازدواج سرپرست با فرزندخوانده‌اش را منع کرده بلکه ازدواج فرزندان بی‌سرپرست با فرزندخوانده را نیز ممنوع دانسته است و فرزندخواندگان را به‌مثابه فرزند حقیقی سرپرستان می‌داند.
منبع: کتابخانه دانشگاه قم