نگاهی واقع بینانه به برجام، طی یک سال اخیر گویای آن است که این سند توانسته بهانه را از دست دشنان ایران بگیرد. بهانه‌هایی که در قالب پرونده‌سازیها علیه ایران بی پایه و اساس بوده اما در جامعه بین‌الملل پذیرفته شده بود.

بر اساس همین بهانه‌ها ایران متهم به تولید سلاح هسته‌ای شده و برای جلوگیری از فعالیتهای ایران، 12 قطعنامه شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و 6 قطعنامه ذیل فصل هفتم منشور در شورای امنیت سازمان ملل به تصویب رسیده بود.

قطعنامه‌هایی که بار سنگین و منفی علیه ایران داشت.

آنها ایران را تهدیدی علیه صلح و امنیت بین‌الملل قلمداد کرده بودند. هرکدام از این قطعنامه‌ها به ناحق علیه ایران به تصویب رسید. با این حال برجام چند دستاورد بسیار مهم برای ایران به همراه داشته است:
نخستین دستاورد این بود که برجام توانست، قطعنامه‌های شورای حکام آژانس را ملغی کرده و آژانس عملا 12 قطعنامه خود را باطل شده اعلام کرد.

از طرفی پرنده PMD ایران که به مساله ابعاد احتمالی نظامی اشاره داشت نیز خاتمه یافت. شورای امنیت نیز طی قطعنامه 2231 خود که به ماده 25 اشاره داشته، ذیل فصل ششم، و همچنین یازده مورد که به بند 41 اشاره می‌کند را لغو کرد. به عبارتی همه 6 قطعنامه شورای امنیت ملغی شد.

مساله باقی مانده، تئوری ماشه بود، که بر اساس آن اگر هر زمان طرف مقابل اراده کند، امکان بازگشت پذیری به وضعیت قبل وجود خواهد داشت. که با توجه به فضای بین‌المللی، تعهدات اجرایی و مجموعه رفتارهایی که ایران از خود نشان داده، عملا زمینه موفقیتی نخواهد داشت.
دومین دستاورد، مساله غنی سازی است. طی سالها مقاومت توانستیم چرخه کامل سوخت هسته‌ای را در کشور ایجاد کنیم. آنها این چرخه را پذیرفتند. گرچه ما نیز در مقابل محدودیتهایی را از جمله در حوزه کنترل و نظارت پذیرفیتم ولی با این حال ادامه اصل غنی سازی در ایران پذیرفته شده است.
سومین دستاورد، تغییر جایگاه جمهوری اسلامی ایران قبل و بعد از برجام است که به طور کلی این جایگاه در جهت مثبت تغییر کرده است. برخی اصرار بر این دارند که بگویند این تغییر جایگاه ارتباطی به برجام ندارد. در حالی که با نگاه واقع گرایانه مشاهده می‌شود که ایران توانسته با 6 قدرت جهانی مذاکره و به بخشی از خواسته‌های خود دست یابد. گرچه طرفین به آنچه مطلوبشان بوده نرسیده اند اما به آنچه مقدور بوده دست یافته اند. این موفقیت بزرگی است. به همین دلیل عربستان، اسراییل و دیگر کشورها به تکاپو افتادند تا به نحوی جلوی اجرای برجام گرفته شود. اگر چنین موفقیتی وجود نداشت، آنها از خود حساسیتی نشان نمی دادند.

باید توجه داشت که جایگاه ایران در منطقه ارتقا یافته است.
چهارمین دستاورد، همکاریهای جدید بین‌المللی در زمینه صنعت هسته‌ای است. پیش از برجام، با وجود صلح آمیز بودن فعالیتهای هسته‌ای ایران، همه فرایندها به دلیل ایجاد مزاحمتها و مشکلات، به صورت مخفانیه انجام می‌شد، اما امروز به راحتی با کشورها وارد مذاکره شده و با صورت شفاف و علنی قرارداد همکاری هسته‌ای امضا می‌شود. برای مثال با چین درباره بازسازی رآکتور آب سنگین قرارداد امضا شده تا این رآکتور گواهی‌نامه بین‌المللی دریافت کند. زیرا اگر رآکتور گواهی‌نامه بین‌المللی نداشته باشد، تولیدات آن صرفا مصرف داخلی خواهد داشت. درحالی‌که اکنون می‌توانیم پس از تولید رادیو ایزوتوپهای دارویی، آن را به خارج نیز صادر کنیم.

اکنون ایران می‌تواند با طرفهای خارجی مانند فرانسه و آمریکا و آلمان وارد گفت وگو شود. اما در گذشته به دلیل وجود تحریمها، گفت وگو معنا ن داشت و هر کشوری که با ایران درباره همکاریهای بین‌المللی هسته‌ای مذاکره می‌کرد، مجازات می‌شد.

حال پرسش این است که در برجام چه چیزهایی را داده ایم؟

1.تا پیش از برجام تعداد سانتریفیوژهای ایران 19 هزار عدد بود که بر اساس آخرین گزارش آقای آمانو، فقط 9 هزار و 500 عدد آن کار غنی سازی را انجام داده و به آنها گاز تزریق می‌شد.

حال بعد از برجام تعداد سانتریفیوژهای زیر بار، 5 هزار و 60 عدد خواهد بود. با توجه به اینکه عمده مصرف ایران از سال 2021 خواهد بود، بنابراین در حال حاضر کمبودی احساس نمی شود.

2.تا پیش از این ذخایر اورانیوم ایران 11 تن بوده که بعد از برجام به 300 کیلو کاهش یافت. اما در مقابل نزدیک به 197 تن کیک زرد وارد ایران می‌شود. ارزش این مقدار برابر با 1 به 10 بوده و ایران توانسته مقدار قابل توجهی اورانیوم طبیعی به دست آورد. زیرا ذخایر اورانیوم محدود است و ایران با توجه به بومی سازی صنعت هسته‌ای می‌تواند از این میزان کیک زرد برای غنی سازی و همچنین اشتغال استفاده کند. بنابراین پیش از خارج شدن ذخایر از ایران، ده برابر آن به صورت طبیعی وارد کشور شده است. اکنون ایران می‌تواند منابع خود را از روسیه و قزاقستان تامین کند.

3.بر اساس برجام، ایران یک سری نظارتها را پذیرفته و همچنین طی این مدت پروتکل الحاقی را به صورت داوطلبانه اجرا می‌کند. این درحالی است که بعد از گذشت 8 سال، مجلس می‌تواند _ به صلاح دید_ با بررسی این موضوع که اگر تمام مراحل برجام به خوبی پیش رفت، آن را تایید نهایی کند. ایران همانند بسیاری از کشورهای بزرگ دنیا مانند آلمان، فرانسه، چین و آمریکا پروتکل الحاقی را به صورت داوطلبانه اجرا می‌کند.

در حال حاضر نزدیک به 126 کشور دنیا این پروتکل را اجرا می‌کنند اما هر کدام پیوست اجرایی را برای آن قرار داده اند. بخشهایی نیز در قالب فراپروتکلی در نظر گرفته شده که مثلا مربوط به خروجی معادن اورانیوم ایران در گچین و ساقند طی یک محدوده 20 ساله است. نظارت نیز بدین صورت خواهد بود که منابع خروجی این معادن به جای دیگر نرفته باشد. این مساله نه تهدید امنیت ملی و نه تهدید استقلال ایران است.
در نهایت آنکه ایران در راستای فعالیتهای صلح آمیز هسته‌ای هیچ ضرری به ایران وارد نمی شود و ما به ازای آن همکاریهای بین‌المللی و زمینه مناسب برای توسعه صنعت هسته‌ای صورت خواهد گرفت.

چهارشنبه 23 تیر 1395 دیپلماسی ایرانی