اختیارات وسیع قضات در تأمین‌های کیفری و پیامدهای مثبت و منفی
اختیارات وسیع قضات در تأمین‌های کیفری و پیامدهای مثبت و منفی
اختیارات وسیع قضات در تأمین‌های کیفری و پیامدهای مثبت و منفی
عنوان: آزادی عمل قضایی در صدور قرارهای تأمین کیفری
نویسنده: غلامحسین الهام، مصطفی نصیری
چکیده
آزادی عمل ازجمله مفاهیمی است که تحت تأثیر ورود مطالعات تجربی به حوزه عدالت کیفری موردتوجه قرارگرفته است. منظور از آزادی عمل مجموعه اختیاراتی است که عملاً متولیان عدالت در اجرای وظایف روزمره خود به کار می‌گیرند. این موضوع در بسیاری موارد به جهت خلأها یا ابهامات قانونی و در مواردی به‌رغم صراحت قانون به دلیل فراتر رفتن از چارچوبهای قانونی اتفاق می‌افتد. آزادی عمل در همه مراحل رسیدگیهای کیفری از مرحله مداخله ضابطان قضایی تا اجرای احکام وجود دارد. ازجمله موضوعاتی که قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392 به ذکر کلیات آن اکتفا و تصمیم‌گیری در مورد مسایل جزیی‌تر را به قضات مجری قانون محول کرده، قرارهای تأمین کیفری به‌استثنای قرار بازداشت موقت است. گرچه آزادی عمل به‌خودی‌خود مفهومی خنثی است، می‌تواند پیامدهای مثبت و منفی مختلفی را برای دستگاه عدالت به همراه داشته باشد؛ همین موضوع ضرورت بررسی دقیق وضعیت و کنترل آن را ایجاب می‌کند. در این پژوهش با اتخاذ روش کیفی و مصاحبه عمیق با تعدادی از قضات سراسر کشور، وضعیت این مفهوم در نظام عدالت کیفری کشور بررسی‌شده است. یافته‌ها حاکی از آن است که قضات تحقیق در نظر داشتن آزادی عمل موجود، از این ظرفیت فعالانه استفاده می‌کنند. همین موضوع موجب تنوع قرارها و اخذ وجوه بسیار متفاوت نسبت به جرایم مشابه می‌شود. این وضعیت علاوه بر ایجاد بی‌نظمی در مواردی می‌تواند به رعایت عدالت نسبت به افراد با اتهامهای مشابه آسیب وارد کند. اصلاح قوانین، توجه به موضوع آزادی عمل در آموزش قضات و ارتقای سازوکارهای نظارتی ازجمله راهکارهای مدیریت مطلوب آزادی مطلوب به شمار می‌آید.
کلیدواژگان: آزادی عمل، قرارهای تأمین کیفری، وثیقه، کفالت، بازداشت موقت
فصلنامه مجلس و راهبرد شماره 87 پاییز 1395