اجازه شوهر برای خروج از کشور و مبنای قانونی آن
اجازه شوهر برای خروج از کشور و مبنای قانونی آن
اجازه شوهر برای خروج از کشور و مبنای قانونی آن
نگاه قانون به اجازه شوهر برای خروج از کشور چیست و چقدر می‌تواند مطالبات زنان را در جامعه امروز پاسخگو باشد؛ اما مهم‌تر این است که یادآوری می‌کند چه مسایلی بر سر راه زنان توانمند ایرانی وجود دارد و شاید بتوان با چاره‌اندیشی مناسب درباره چنین موضوعاتی از سوی مسؤولان امور زنان، از بی‌انگیزگی دختران جوان برای فعالیت در عرصه‌های مختلف جلوگیری کرد و از هراس آنها درباره ازدواج نیز کاست.
مبنای قانونی اجازه شوهر برای خروج از کشور
بند ٣ ماده ١٨ قانون گذرنامه به‌صراحت صدور گذرنامه برای زنان شوهردار را به موافقت کتبی شوهر موکول می‌کند. تنها استثنایی که مطرح می‌شود زنانی هستند که با شوهر خود مقیم خارج هستند و زنانی که شوهر خارجی اختیار کرده و به تابعیت ایرانی باقی‌مانده‌اند. در موارد اضطراری نیز در صورت اجازه دادستان شهرستان امکان صدور گذرنامه وجود دارد اما این شرایط ضروری تعریف‌نشده و تشخیص آن به اختیار دادستانی است. هم‌چنین به‌موجب نظریه شورای نگهبان زنانی که عازم سفر حج تمتع هستند نیز از این قانون استثنا شده‌اند؛ بنابراین هر زن ایرانی متأهل در زمانی که می‌خواهد گذرنامه بگیرد یا گذرنامه خود را تمدید کند نیاز به کسب اجازه کتبی همسرش دارد و در فرمهای گذرنامه نیز یک بخش معین برای اعلام رضایت شوهر و امضای او وجود دارد که باید در دفترخانه اسناد رسمی گواهی شود.
هرزمانی که شوهر خواست، می‌تواند از سفر ضروری یا غیرضروری همسرش جلوگیری کند
ماده ١٩همان قانون می‌گوید درصورتی‌که موانع صدور گذرنامه بعد از صدور آن حادث شود یا کسانی که به‌موجب ماده 18صدور گذرنامه موکول به اجازه آنان است از اجازه خود عدول کنند از خروج دارنده گذرنامه جلوگیری و گذرنامه تا رفع مانع ضبط خواهد شد؛ به‌عبارت‌دیگر حتی اگر شوهر در زمان درخواست گذرنامه رضایت خود را اعلام کرده باشد، هر زمان که بخواهد می‌تواند با مراجعه به اداره گذرنامه از رضایت خود عدول کرده و به‌اصطلاح زن را ممنوع‌الخروج کند.
به‌عبارت‌دیگر حتی اگر شوهر در زمان درخواست گذرنامه رضایت خود را اعلام کرده باشد، هر زمان که بخواهد می‌تواند با مراجعه به اداره گذرنامه از رضایت خود عدول کرده و به‌اصطلاح زن را ممنوع‌الخروج کند.
این ممنوع‌الخروجی چطور از بین می‌رود
اثر ممنوع‌الخروجی تنها با اعلام کتبی شوهر به اداره گذرنامه از بین خواهد رفت و حتی در مواردی که زوجین از یکدیگر طلاق گرفته و قبل از طلاق، شوهر، همسر خویش را ممنوع‌الخروج کرده، اثر این ممنوعیت زمانی از بین می‌رود که از طریق طلاق‌نامه، طلاق زوجین به اطلاع اداره گذرنامه برسد. موارد زیادی را می‌شناسم که علیرغم این‌که زن و شوهر سالهاست با یکدیگر زندگی نمی‌کنند، شوهر همسرش را طلاق نمی‌دهد و به استناد همین حق او را ممنوع‌الخروج هم می‌کند و عملاً زندگی زن را کاملاً تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.
چه دلیلی برای چنین قانونی متصور است
اگرچه به نظر می‌رسد این قانون ریشه در فقه شیعی و قاعده کسب اجازه خروج از منزل از شوهر دارد اما با توجه به زمان تصویب قانون گذرنامه که به سالهای قبل از انقلاب برمی‌گردد به نظر می‌رسد بیش‌تر باید ریشه این قواعد را در قوانین مردسالار حاکم در آن روزها در برخی جوامع غربی جستجو کرد.
اگرچه به نظر می‌رسد این قانون ریشه در فقه شیعی و قاعده کسب اجازه خروج از منزل از شوهر دارد اما با توجه به زمان تصویب قانون گذرنامه که به سالهای قبل از انقلاب برمی‌گردد به نظر می‌رسد بیش‌تر باید ریشه این قواعد را در قوانین مردسالار حاکم در آن روزها در برخی جوامع غربی جستجو کرد.
برای حل این مشکل چه‌کاری می‌شود کرد
حل مشکل را در دو سطح می‌توان بررسی کرد. راه‌حل اصلی تغییر قانون گذرنامه در تطبیق با تعهدات حقوق بشری دولت است. قانون باید به شکلی تغییر کند که نیازی به کسب مجوز شوهر برای خروج از کشور به‌هیچ‌عنوان نباشد. این خواسته قطعاً اساسی‌ترین راه‌حل مشکل است؛ اما از سوی دیگر در حال حاضر تنها فرصت قانونی برای حل مشکل به‌طور موقت، بحث شروط ضمن عقد است. شوهر به زن هم وکالت در امضای اسناد لازم برای صدور و تمدید گذرنامه را می‌دهد و هم اجازه خروج مکرر از کشور را. برای این کار مطمئن‌ترین راه مراجعه به دفتر اسناد رسمی و تنظیم سند وکالت در آنجاست.
شروط ضمن عقد را به‌راحتی می‌توان ثبت کرد؟ میزان آگاهی مردم و همراهی دفترخانه‌ها در این زمینه چه قدر است
ثبت شروط ضمن عقد در دفاتر ازدواج و هم‌زمان با عقد اگرچه قانونی است اما متأسفانه در اکثر مواقع در زمان اجرا با مشکل مواجه می‌شوند. به همین دلیل ما توصیه می‌کنیم که بعد از عقد به دفاتر اسناد رسمی مراجعه کنند و حداقل در خصوص طلاق و خروج از کشور نسبت به تنظیم سند وکالت دقیق و کامل اقدام کنند. متأسفانه تعداد دفاتر اسناد رسمی که از انجام چنین کاری خودداری می‌کنند کم نیست و البته این کارشان تخلف محسوب می‌شود، اما همچنان هستند دفاتری که به‌خوبی و با دقت نظر اسناد را تنظیم می‌کنند. فراموش نکنیم گرفتن اجازه خروج مکرر از کشور به این معنی نیست که شوهر دیگر نمی‌تواند زن را ممنوع‌الخروج کند، بلکه شوهر همچنان این حق را دارد اما زن نیز می‌تواند با ارایه وکالت‌نامه خواستار رفع ممنوع‌الخروجی شود اما در میان این بازه زمانی، زن ممکن است فرصتهای مهمی را از دست بدهد.
نهادهایی مانند معاونت امور زنان یا نمایندگان مجلس چطور می‌توانند برای حل این مشکل کمک کنند
موضوعی که قابل‌پیگیری است و بارها از سوی فعالان حقوق زنان مطرح‌شده است بحث گنجاندن شروط ضمن عقد مهم ازجمله وکالت در طلاق، وکالت در صدور اجازه خروج از کشور، حق تحصیل و حق اشتغال به شکل چاپی در دفترچه‌های عقدنامه (قباله ازدواج) است. انجام چنین کاری از سوی سازمان ثبت‌احوال دو مزیت بزرگ دارد، اولاً قطعاً عروس و دامادها در هنگام ازدواج و در همان دفتر ازدواج خیلی راحت‌تر و سریع‌تر این شروط را امضا می‌کنند و دیگر نگران مراجعه به دفاتر اسناد رسمی نیستند؛ و ثانیاً چنین کاری سبب می‌شود دادگاهها دیگر نتوانند این شروط را نادیده بگیرند و تنها اسناد تنظیمی در دفترخانه‌ها را بپذیرند. درخواست جدی برای اصلاح قوانین و به‌طور خاص در این زمینه، قانون گذرنامه به‌وضوح نیز می‌تواند توسط معاونت محترم ریاست جمهوری پیگیری شده و از طریق دولت به مجلس ارایه شود. نمایندگان مجلس هم بی‌شک اگر دغدغه رسیدگی به وضعیت حقوق زنان را داشته باشند، بررسی چنین موضوعی را در دستور کار خود قرار می‌دهند. منبع: خبرآنلاین- اخذ شده: بخش حقوق تبیان