آنچه وارث باید بداند
آنچه وارث باید بداند
آنچه وارث باید بداند
(قسمت 1: اموال مشمول مالیات بر ارث)
مالیات بر ارث، مالیاتی است که به ماترک متوفی تعلق می‌گیرد. وراث برای تقسیم ماترک و انتقال اموال متوفی، نیاز به دریافت گواهی واریز مالیات بر ارث دارند و این گواهی پس از تشکیل پرونده مالیاتی، ارائه اظهارنامه و پرداخت مالیات، توسط اداره امور مالیاتی محل سکونت متوفی صادر می‌شود.
اشخاص مشمول مالیات
وراث ازنظر قانون مالیاتهای مستقیم به سه‌طبقه تقسیم می‌شوند:
وراث طبقه اول که عبارت‌اند از: پدر، مادر، زن، شوهر، اولاد و اولاد اولاد.
وراث طبقه دوم که عبارت‌اند از: اجداد، برادر، خواهر و اولاد آنها.
وراث طبقه سوم که عبارت‌اند از: عمو، عمه، دایی، خاله و اولاد آنها.
اموال مشمول مالیات
اموال مشمول مالیات بر ارث عبارت‌اند از کلیه ماترک واقع در ایران یا خارج از ایران اعم از منقول و غیرمنقول و مطالبات قابل وصول و حقوق مالی پس از کسر هزینه کفن‌ودفن در حدود عرف و عادت و واجبات مالی و عبادی در حدود قواعد شرعی و دیون محقق متوفی که به شرح زیر مشمول مالیات است:
متوفی یا وارث یا هر دو، ایرانی مقیم ایران باشند
کل اموال مشمول مالیات بر ارث متوفی واقع در ایران و یا خارج از ایران (پس از کسر مالیات بر ارثی که بابت اموال واقع در خارج از ایران به دولت محلی پرداخت‌شده است) نسبت به سهم‌الارث هر یک از ورثه طبق نرخهای مقرر در ماده 20 قانون مالیاتهای مستقیم، مشمول مالیات بر ارث است.
متوفی و وراث هر دو، ایرانی مقیم خارج از ایران باشند
سهم‌الارث هر یک از وراث از اموال و حقوق مالی متوفی که در ایران موجود است به نرخ مذکور در ماده 20 قانون مالیاتهای مستقیم و نسبت به آن قسمت که در خارج از ایران وجود دارد پس از کسر مالیات بر ارثی که از آن بابت به دولت محل وقوع مال پرداخت‌شده است به نرخ 25 درصد مشمول مالیات بر ارث است.
ارزیابی املاک
به‌موجب تبصره یک ماده 32 قانون مالیاتهای مستقیم، اثاث البیت محل سکونت ازنظر مالیاتی جزء ماترک متوفی محسوب نخواهد شد. با استناد به تبصره 2 ماده 32، در مورد ساختمانهایی که با توجه به نوع مصالح یا طرز معماری خاص دارای ارزش فوق‌العاده هستند ارزش معاملاتی اعیانی ملاک نبوده و اداره امور مالیاتی مکلف است دراین مورد و همچنین در ارزیابی جواهر و اشیای نفیس ازنظر کارشناس یا کارشناسان و متخصص یا متخصصین ذی‌ربط استفاده کند. تبصره 3 ماده 32 قانون مالیاتهای مستقیم در مواردی که منفعت مال، مورد وصیت یا نذر واقع می‌شود و همچنین در حبس چنانچه پس از انقضای مدت، اصل مال عاید وراث شود، ارزش مال مورد وصیت و نذر و حبس، به تاریخ حین الفوت مورث با رعایت مسلوب المنفعه بودن آن تقویم و به سهم‌الارث وراثی که مال عاید آنها می‌شود اضافه و مشمول مالیات بر ارث خواهد بود.
نرخ مالیات بر ارث
به‌موجب ماده 20 قانون مالیاتهای مستقیم- نرخ مالیات بر ارث نسبت به سهم‌الارث به شرح زیر است:
از سهم‌الارث هر یک از وراث طبقه اول مبلغ 30 میلیون ریال به‌عنوان معافیت کسر و مازاد به نرخهای مذکور مشمول مالیات است. معافیت مذکور برای هر یک از وراث طبقه اول که کمتر از 20 سال سن داشته یا محجور یا معلول ازکارافتاده باشند مبلغ 50 میلیون ریال خواهد بود.
بر اساس ماده 38 قانون مالیاتهای مستقیم، اموالی که به‌موجب وقف یا حبس یا نذر یا وصیت منتقل می‌شود (به‌غیراز مواردی که دربند 3 ماده 24 قانون مالیاتهای مستقیم برخوردار می‌باشند و یا مشمول مالیات بر درآمد اتفاقی می‌گردند) به شرح زیر مشمول مالیات است:
الف ـ در مورد وقف یا حبس، منافع مال هرسال مشمول مالیات به نرخ مقرر در ماده 131 قانون مالیاتهای مستقیم خواهد بود.
ب ـ در نذر و وصیت چنانچه منافع مورد نذر و وصیت باشد، به شرح بند الف فوق و درصورتی‌که عین مال مورد نذر و وصیت باشد، ارزش مال طبق مقررات (فصل مالیات بر ارث) تعیین و یکجا به نرخ مقرر برای وراث طبقه دوم مشمول مالیات خواهد بود.
اموالی که مشمول مالیات بر ارث نمی‌شود
به‌موجب بند (1) ماده 24 قانون مالیاتهای مستقیم- وجوه بازنشستگی و وظیفه و پس‌انداز خدمت و مزایای پایان خدمت، مطالبات مربوط به خسارت اخراج، بازخرید خدمت و مرخصی استحقاقی استفاده‌نشده و بیمه‌های اجتماعی و نیز وجوه پرداختی توسط مؤسسات بیمه یا بیمه‌گزار و یا کارفرما از قبیل بیمه عمر، خسارت فوت و همچنین دیه و مانند آنها حسب مورد که یکجا و یا به‌طور مستمر به ورثه متوفی پرداخت می‌شود.
به‌موجب بند 3 ماده 24 قانون مالیاتهای مستقیم، اموالی که برای سازمانها و موسسه‌های مذکور در ماده (2) این قانون مورد وقف یا نذر یا حبس واقع گردد به‌شرط تائید سازمانها و موسسه‌های مذکور.
به‌موجب بند 4 ماده 24 قانون مالیاتهای مستقیم، هشتاد درصد اوراق مشارکت و سپرده‌های متوفی نزد بانکهای ایرانی و شعب آنها در خارج از کشور و موسسه‌های اعتباری غیر بانکی مجاز؛ همچنین پنجاه‌درصد ارزش سهام متوفی در شرکتهایی که سهام آنها طبق قانون مربوط در بورس پذیرفته‌شده باشد و چهل درصد ارزش سهام یا سهم الشرکه متوفی در سایر شرکتها و نیز چهل درصد ارزش خالص دارایی متوفی در واحدهای تولیدی، صنعتی، معدنی و کشاورزی.
به‌موجب ماده 21 قانون مالیاتهای مستقیم، اموالی که جزء ماترک متوفی باشد و تا یک سال پس از قطعیت مالیات و غیرقابل‌رسیدگی بودن پرونده امر در مراجع مالیاتی طبق قوانین یا احکام خاص مالکیت آنها سلب و یا به‌موجب گواهی سازمان ذی‌ربط بلاعوض در اختیار وزارتخانه‌ها، موسسه‌های دولتی، شهرداریها، نهادهای انقلاب اسلامی یا شرکتهایی که صد درصد سهام آنها متعلق به دولت باشد قرار گیرد، از شمول مالیات بر ارث خارج و درصورتی‌که بابت سلب مالکیت عوضی داده شود ارزش آن عوض یا اموال سلب مالکیت شده هرکدام کمتر است جزء اموال مشمول مالیات بر ارث محسوب و درهرحال چنانچه مالیاتی اضافه پرداخت‌شده باشد مسترد خواهد شد.
حکم این ماده در مواردی که وراث تمام یا قسمتی از اموال را که جزء ماترک باشد به‌طور رایگان به یکی از اشخاص مذکور در ماده (2) این قانون واگذار کنند جاری است.
به‌موجب ماده 25 قانون مالیاتهای مستقیم، وراث طبقه اول و دوم نسبت به اموال شهدای انقلاب اسلامی مشمول مالیات بر ارث نیستند.
منبع: میزان