آمریکا و لزوم اجرای تعهدات

آمریکا و لزوم اجرای تعهدات

بابک جعفری

دولت جدید آمریکا با وجود لفاظیهای قبلی علیه توافق هسته‌ای ایران و 1+5، در تلاش برای عقب‌نشینی آرام و آبرومندانه با یک شیب ملایم از مواضع تند و شعارگونه قبلی و پذیرش «برجام» است اما این موضوع نباید موجب غفلت از لزوم اجرای تعهدات آمریکا در برجام شود.

دونالد ترامپ در حدود یک ماه و نیمی که کار خود را در کاخ سفید آغاز کرده است، در چند مورد برای توجیه اقدامات جنجالی خود از جمله درباره طرح ساخت دیوار در مرز مکزیک، خروج از پیمان تجاری «ترانس پاسیفیک» و محدودیت ورود پناه‌جویان و اتباع برخی کشورها به آمریکا، تأکید کرده که صرفاً به قولهای و وعده‌هایی که در دوران مبارزات انتخاباتی داده بود، عمل می‌کند.

در این میان و با توجه به لفاظیهای دوران انتخابات ترامپ علیه برجام، موضع عملی ترامپ در مقام رئیس‌جمهوری آمریکا در قبال توافق هسته‌ای ایران و 1+5 در هفته‌های گذشته موضوع گمانه‌زنیهای رسانه‌ها و کارشناسان سیاسی بود.

ترامپ بارها در طول مبارزات انتخابات و حتی پس از پیروزی در انتخابات، برجام را بدترین توافق طول تاریخ و موجب شرمساری آمریکا دانسته بود. در این میان برخی چهره‌های تندرو آمریکایی همچون «جان بولتون» نماینده سابق آمریکا در سازمان ملل نیز برای داغ کردن تنور لفاظیهای ضد برجام وارد میدان شدند. بولتون به‌تازگی گفته بود که «متأسفانه پس از برجام، غرب دچار شکاف شده و از میان رفتن تحریمهای اقتصادی موجب وسوسه اروپاییها برای معامله گسترده تجاری با ایران شده است و برجام باید کنار گذاشته شود.» این در حالی بود که برخی دیگر از کارشناسان همچون «دنیس رأس» مدیر سابق سیاست‌گذاری وزارت امور خارجه آمریکا بر این باورند که اسراییل نیز با وجود لفاظیها و ابراز نگرانیهای ادعایی درباره برجام، خواستار تضمین اجرای آن است.

دفاع اروپاییها از برجام با «نه» آشکار به ترامپ

اندکی پس از آغاز به کار ترامپ در کاخ سفید، مقامهای اروپایی نسبت به اظهارات و مواضع او واکنشی از سر مخالفت نشان دادند و با گفتن «نه» بزرگ به ترامپ، حمایت خود را از برجام مورد تأکید قرار دادند.

وزیران امور خارجه کشورهای عضو اتحادیه اروپا و «فدریکا موگرینی» مسؤول سیاست خارجی اتحادیه اروپا اواخر دی‌ماه برای شرکت در اولین جلسه «شورای امور خارجی» اتحادیه اروپا پس از تعطیلات سال نو میلادی در بروکسل گرد هم آمدند و دفاع از برجام یکی از محورهای اصلی اظهارات آنان بود.

در همین ارتباط، موگرینی تأکید کرد که توافق هسته‌ای با ایران، توافق بسیار مهمی بخصوص برای امنیت اروپا است و اتحادیه اروپا بر اجرای آن ادامه خواهد داد.

موگرینی گفت: در سالگرد آغاز اجرای توافق هسته‌ای با ایران، شاهد اجرای تعهدات ایران و عزم قوی جامعه بین‌المللی و اتحادیه اروپا برای اجرای تعهدات متقابل خود در قبال توافق با ایران بوده‌ایم.

وی خاطرنشان کرد: اکنون شاهد افزایش تبادلات اقتصادی و تجاری در روابط ایران و اتحادیه اروپا بوده‌ایم که بسیار مهم و قابل‌توجه است.

موگرینی در سفر اخیر خود به واشنگتن نیز در اندیشکده آمریکایی «شورای آتلانتیک» گفت که اتحادیه اروپا به اجرای کامل توافق هسته‌ای با ایران متعهد است و برجام باید با قوت و تمام و کمال اجرا شود.

آلمان نیز از گفت‌وگو با دولت جدید آمریکا برای پایبندی به توافق هسته‌ای خبر داد. «مارتین شفر» سخنگوی وزارت خارجه آلمان اعلام کرد که دولت این کشور برای حفظ توافق هسته‌ای با اعضای تیم ترامپ در ارتباط است.

دفاع قاطع آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از برجام و تأیید اجرای کامل تعهدات ایران

آمانو این هفته در آغاز نشست پنج‌روزه شورای حکام آژانس در وین گفت: در سفر به واشنگتن با رکس تیلرسون وزیر خارجه و برخی دیگر از مقامهای آمریکایی درباره مسأله اجرای برجام و هم‌چنین برنامه هسته‌ای کره شمالی و امنیت هسته‌ای و موضوعات دیگر بحث کردم.

وی افزود: به‌طور خاص درباره ایران تأکید کردم که برجام از حیث راستی آزمایی هسته‌ای یک «برد خالص» است و قوی‌ترین نظام راستی آزمایی را در اختیار آژانس قرار داده است. آمانو ابراز اطمینان کرد که آژانس می‌تواند همکاری خوبی با آمریکا در زمینه برجام داشته باشد. آژانس در گزارشهای متعدد از جمله در تازه‌ترین گزارش که روز جمعه ششم اسفندماه منتشر شد، بر اجرای کامل تعهدات ایران حتی فراتر از شروط برجام و هم‌چنین اجرای پروتکل الحاقی تأکید کرده است.

بیانیه آمریکا در آژانس؛ اعتراف ضمنی به شکست لفاظیهای ترامپ

در این میان، بررسی سیر اظهارات ترامپ و مقامات دولت او نشان می‌دهد که شدت لحن آنان درباره برجام با شیب ملایمی در حال فروکش کردن است تا دولت آمریکا بتواند به‌طور آبرومندانه و بدون این‌که به ژست پوپولیستی دولت ترامپ لطمه بزند، پذیرش برجام از طرف دولت جدید آمریکا را در افکار عمومی جا بیاندازد. سرپرست نمایندگی آمریکا در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، روز سه‌شنبه با قرائت بیانیه‌ای در نشست شورای حکام آژانس، بر «اجرای دقیق» برجام تأکید کرد و هم‌چنین خواستار گنجاندن اطلاعات بیشتر در گزارشهای فصلی آژانس درباره ایران شد.

بیانیه آمریکا که توسط «اندرو اسکوفر» (Andrew J. Schofer) کاردار آمریکا در وین و سرپرست نمایندگی آمریکا در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرائت شد، نشانه آشکاری از اعتراف ضمنی دولت ترامپ به بیهوده بودن لفاظیها علیه برجام است. بیانیه سرپرست نمایندگی آمریکا در آژانس بار دیگر نشان می‌دهد که دولت دونالد ترامپ به‌رغم لفاظیهای ترامپ در دوران مبارزات انتخاباتی علیه برجام، مجبور است با این توافق چندجانبه و مهم بین‌المللی کنار بیاید. تأکید آمریکا بر اجرای سخت‌گیرانه و دقیق برجام نیز بیشتر به تلاشی برای حفظ آبرو برای عقب‌نشینی آشکار دولت ترامپ از لفاظیهای ضد برجام قابل ارزیابی است. البته ظن قوی‌تر این است که ترامپ لفاظیهای ضد برجام را به‌عنوان یک شعار انتخاباتی برای مقابله با اوباما مطرح کرده بود و از ابتدا هم قصدی جدی برای کنار زدن برجام در کار نبوده است.

اجرای تعهدات آمریکا شرط اصلی دوام برجام

به‌هرروی با آرام شدن تدریجی فضا در پی روی کار آمدن دولت جنجالی ترامپ باید به این نکته نیز توجه داشت که پذیرش برجام از سوی دولت ترامپ همانند اصل توافق هسته‌ای هیچ لطف خاصی نیست و آنچه مهم است لزوم اجرای تعهدات طرفهای مختلف بخصوص تعهدات طرف آمریکایی در برجام است.

چنانکه «غلامحسین محمدنیا» عضو تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران و سفیر فعلی ایران در آلبانی به‌تازگی در گفت‌وگویی با ایرنا خاطرنشان کرد؛ برجام با دستاوردهایی که برای ایران داشته است، حاصل مقاومت در مذاکرات با اتکا به قدرت ملی است نه «لطف آمریکا» و از «دشمن درجه‌یک جمهوری اسلامی» هیچ‌وقت انتظار حسن نیت و تعامل نداریم اما آمریکا باید تعهداتش در برجام را اجرا کند.

اجرای تعهدات آمریکا امری است که به‌طور مکرر در نشستهای کمیسیون مشترک از جمله در آخرین نشست آن در روز سه‌شنبه 21 دی‌ماه در وین مورد تأکید قرار گرفت.

در بیانیه پایانی این نشست ذکر شد: «تمام طرفها بر تعهد قوی خود به ادامه اجرای کامل و مؤثر برجام تأکید کردند. کمیسیون مشترک، تعهدات مربوط به برداشته شدن تحریمها مطابق برجام بخصوص در ارتباط با قانون تحریم ایران (آیسا) را مورد تأکید قرار دادند و هم‌چنین تضمینهای آمریکا مبنی بر این‌که تمدید قانون تحریم ایران به‌هیچ‌وجه تأثیری بر برداشته شدن تحریمهای ایران و توانایی شرکتها برای کار در ایران مطابق برجام ندارد را موردتوجه قرار دادند. کمیسیون مشترک برجام هم‌چنین بر تعهد تمام شرکت‌کنندگان به ادامه روند برداشته شدن تحریمها بخصوص مطابق با بند 21 متن برجام تأکید کردند.»

در همین ارتباط، «رضا نجفی» نماینده دائم جمهوری اسلامی ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در جریان نشست فصلی مارس شورای حکام که هم‌اکنون در وین ادامه دارد بر این نکته تأکید کرد.

وی گفت: آمریکا تنها با انجام کامل تعهدات خود می‌تواند از اجرای سفت‌وسخت برجام سخن بگوید؛ اقدام متقابل و اجرای کامل تعهدات طرفهای مقابل بنیانی حیاتی برای پایداری برجام است. نجفی خاطرنشان کرد: تداوم اجرای برجام از سوی ایران برای چندمین بار مورد تأیید آژانس قرار گرفته است اما اجرای تعهدات سایر طرفهای برجام همچنان رضایت‌بخش نیست، اقدام متقابل و اجرای کامل تعهدات طرفهای مقابل بنیان حیاتی و عنصر اساسی پایداری برجام بشمار می‌رود. نماینده جمهوری اسلامی ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هم‌چنین با رد اظهارات سرپرست نمایندگی آمریکا گفت: ما قویاً مخالف درج اطلاعات پادمانی محرمانه در گزارش به بهانه شفافیت هستیم. برجام در 23 تیر 1394 پس از 20 ماه مذاکرات فشرده و سخت که از آن به‌عنوان مذاکرات قرن نام‌برده می‌شود، بین ایران و کشورهای 1+5 (آمریکا، انگلیس، فرانسه، روسیه، چین و آلمان) به امضا رسید. این توافق در 29 تیرماه 1394 با تصویبت قطعنامه 2231 در شورای امنیت سازمان ملل ماهیت حقوقی پیدا کرد و بدین ترتیب، 6 قطعنامه قبلی این شورا علیه ایران را لغو کرد. منبع: خبرگزاری ایرنا