آفت وسوسه
آفت وسوسه
آفت وسوسه
«وسوسه، سخنان بیهوده و بی‌سودی است که نفس، شیطان و برخی از مردم در انسان پدید می‌آورند». با نگرشی در روایات اسلامی معلوم می‌شود که همه وسوسه پذیرند و آفت وسوسه در جان همه می‌نشیند. مؤمنان (با تلاش خود) و با تأیید خداوندی از شر وسوسه رهایی می‌یابند و سست باوران در برابر وسوسه‌ها تسلیم می‌شوند.
وسوسه در عبادات:
این وسوسه جلوه‌های مختلفی دارد مثل وسوسه در نیت، وضو، غسل، نماز، مستجاب نشدن دعا، وسوسه‌ی ریایی بودن عبادت، وسوسه‌ی خوابیدن بیشتر در شب، وسوسه در وقت عبادت، وسوسه در عدالت یا قرائت پیش‌نماز.
میان بنده و خداوند حجابی ظلمانی تر و وحشتناک‌تر از نفْس و هوای نفْس نیست و برای کشتن این دو، سلاح و ابزاری چون احساس نیاز به خدا و خضوع و خشوع و گرسنگی و تشنگی کشیدن در روز و شب‌زنده‌داری نیست که اگر چنین کسی بمیرد، شهید است
آفتی بنام وسوسه!
همه‌ی گناهان به نفس امّاره برمی‌گردد و مهار نکردن نفس امّاره و پیروی از هوسها و خواهشهای آن، باعث ارتکاب گناهان بزرگی همچون شرک به خداوند متعال می‌شود، چنان‌که در قرآن کریم می‌خوانیم: «و آن‌کسی که براى خدا، شریکى قرار دهد، گناه بزرگى مرتکب شده است.»
وسوسه
«وسوسه، سخنان بیهوده و بی‌سودی است که نفس، شیطان و برخی از مردم در انسان پدید می‌آورند». با نگرشی در روایات اسلامی معلوم می‌شود که همه وسوسه پذیرند و آفت وسوسه در جان همه می‌نشیند. مؤمنان (با تلاش خود) و با تأیید خداوندی از شر وسوسه رهایی می‌یابند و سست باوران در برابر وسوسه‌ها تسلیم می‌شوند.
اقسام وسوسه
الف: وسوسه در اعتقادات:
مقصود از وسوسه در اعتقادات، تردیدها و پندارهای ناروایی است که در باورهای اعتقادی انسان رخ می‌دهد.
توصیه‌ها و اذکار:
۱ -در روایات متعدد ائمه (علیهم السّلام) به افراد توصیه کرده‌اند دراین شرایط با ذکر «لا اله الا الله» وسوسه را از خود بزدائید و افراد اذعان داشته‌اند که با این ذکر درمان شده‌اند.
۲– ذکر و یاد خدا را از یاد نبریم.
۳ – در برخی روایات آمده است انسان که از وسوسه هراسناک است نشانه‌ی ایمان خالص اوست و توصیه‌شده است که دراین مواقع بگویید «آمنّا باللهِ ورسوله و لاحول و لا قوه الا بالله»
۴ – در روایت آمده است اگر وسوسه، خودش به قلب انسان خطور کند، بخشیده می‌شود؛ ولی اگر جان به آن گرایش پیدا کند قابل‌بخشش نیست.
۵ – هنگام وسوسه شدن در صفات و شکوه خداوند بگوییم: «لا اله الا الله، محمد رسول‌الله و علی امیرالمؤمنین.»
ب: وسوسه در عبادات:
این وسوسه جلوه‌های مختلفی دارد مثل وسوسه در نیت، وضو، غسل، نماز، مستجاب نشدن دعا، وسوسه‌ی ریایی بودن عبادت، وسوسه‌ی خوابیدن بیشتر در شب، وسوسه در وقت عبادت، وسوسه در عدالت یا قرائت پیش‌نماز.
توصیه‌ها و اذکار:
۱. گفتن «بسم‌الله» هنگام وضو که از شر شیطانی که این موقع مزاحم ما می‌شود نجات یابیم.
هر کس هنگام انجام اعمال عبادی شک کند که این کارش ریایی است دست از عبادت خود نکشد؛ بلکه به اخلاص خود بیفزاید و به خداوند بگوید: «اعوذبالله بکَ اَنْ اُشرِکَ و أنا اعلمُ و استغفرک لِما لا اَعْلم» خدایا از اینکه آگاهانه شرک بورزم به تو پناه می‌آورم و از شرک‌ورزیهایی که ناآگاهم، بخشش تو را می‌طلبم.
۲. پیامبر صلی‌الله علیه و آله فرمودند: «برای وضو حدود کمتر از یک کیلو و برای غسل سه کیلو آب کافی است»؛ و نهی کرده‌اند که با بیش از این مقدار آب دچار وسواس دررسیدن آب به بدن شویم امام باقر علیه السّلام فرمودند: «در غسل جنابت سه مشت آب بر سرت بریز و برطرف راست و چپت همین‌که آب را مانند روغن بر بدنت بمالی کافی است.»
۳. رجوع به بحث شکیات نماز که در توضیح المسائل مراجع مطرح‌شده است.
۴. هر کس هنگام انجام اعمال عبادی شک کند که این کارش ریایی است دست از عبادت خود نکشد؛ بلکه به اخلاص خود بیفزاید و به خداوند بگوید: «اَعوذُ بکَ اَنْ اُشرِکَ و أنا اعلمُ و استغفرک لِما لا اَعْلم» خدایا از اینکه آگاهانه شرک بورزم به تو پناه می‌آورم و از شرک‌ورزیهایی که ناآگاهم، بخشش تو را می‌طلبم.
۵. شیطانی به نام زهاء وجود دارد، وقتی‌که انسان شب‌هنگام برای عبادت بلند می‌شود به او می‌گوید: «هنوز هنگام عبادت تو نشده است». بار دیگر بیدار می‌شود باز به او می‌گوید: «وقت ستایش تو فرانرسیده»؛ و پیوسته چنین می‌کند تا سپیده بدمد؛ آن‌وقت از خوشحالی فریاد می‌کشد. لازم است ما به او گوش ندهیم و زمینه‌ی بیدار شدن راحت‌تر (زود خوابیدن، غذای سبک خوردن و …) را در خود ایجاد کنیم.
۶. گاهی وسوسه در عدالت و یا صحت قرائت پیش‌نماز است. در روایت آمده است: «تا با چشمت از او ارتکاب گناهی ندیده‌ای و یا دو نفر شاهد عادل گواهی نداده‌اند که او مرتکب گناهان می‌شود و یا … بنا را بر عدالت آن امام بگذار. این وسوسه‌ها باعث می‌شود انسان از بالاترین فضائل (نماز جماعت و …) محروم گردد.»
ج: وسوسه در کارهای غیرعبادی:
این وسوسه فراگیر است و دامن‌گیر کسانی که متعهد به برنامه‌های مذهبی نیستند نیز می‌شود. مثل وسوسه در گزینش همسر، انتخاب شغل، در خرید کالا، وسوسه در ارتکاب گناه و …
یک سؤال مهم: بزرگ‌ترین وسوسه شیطان چیست؟
آنچه از آیات و روایات برمی‌آید آن است که بزرگ‌ترین وسوسه شیطان، دعوت و وسوسه کردن انسان به پیروی از «نفس امّاره» است. نفس امّاره، دشمن بزرگى است که آدمى را به کارهاى زشت و ناروا وامی‌دارد، مگر آن‌که خدا به لطف خاص خود آدمی را حفظ فرماید: «إِنَّ النَّفْسَ لَأَمَّارَهٌ بِالسُّوءِ إِلاَّ ما رَحِمَ رَبِّی». [1] شیطان، بالاترین وسوسه‌ها را دراین نفس انجام خواهد داد.
دراین جا به نمونه‌ای از روایات -که از آنها فهمیده می‌شود بزرگ‌ترین دشمن انسان نفس امّاره است و به پیروی آن، بزرگ‌ترین چیزی را که شیطان به آن دعوت کرده و وسوسه می‌کند، پیروی از هواهای نفسانی است- اشاره می‌کنیم. [2]
۱. پیامبر خدا (صلی‌الله علیه و آله) فرمود: «آفت دین، هوای نفس است». [3] و «برترین جهاد این است که به خاطر خداوند متعال با نفْس و هواهای نفسانیت جهاد کنى». [۴]
۲. امام علی (علیه‌السلام): «با نفس خویش مبارزه کن و توان و کوشش خود را برای آخرت به‌کارگیر». [۵] و «جهاد کردن با نفْس، آن را در ارتکاب گناهان مهار می‌کند». [۶]
بزرگ‌ترین دشمن انسان نفس امّاره است و به پیروی آن، بزرگ‌ترین چیزی را که شیطان به آن دعوت کرده و وسوسه می‌کند، پیروی از هواهای نفسانی است
۳. امام صادق (علیه‌السلام): خوشا به حال بنده‌ای که برای خدا با نفْس و هوس خویش جهاد کند. هر که لشکر هوا و هوس خود را شکست دهد، به خشنودی خدا دست یابد و هرکه خِرَدش، با کوشش و شکستگی و فروتنی، بر بساط خدمت‌گزاری به خدا، بر نفْس اماره‌اش چیره شود، به پیروزی بزرگی دست‌یافته باشد. میان بنده و خداوند حجابی ظلمانی تر و وحشتناک‌تر از نفْس و هوای نفْس نیست و برای کشتن این دو، سلاح و ابزاری چون احساس نیاز به خدا و خضوع و خشوع و گرسنگی و تشنگی کشیدن در روز و شب‌زنده‌داری نیست که اگر چنین کسی بمیرد، شهید است و اگر زنده بماند و همچنان به این راه ادامه دهد، خداوند فرجام او را به آن رضوان بزرگ ختم کند. خداوند عزّ وجلّ فرمود: «و آنها که درراه ما (با خلوص نیّت) جهاد کنند، قطعاً به راههای خود، هدایتشان خواهیم کرد و خداوند با نیکوکاران است». [7]، [8]
۴. امام کاظم (علیه‌السلام): «برای بازداشتن نفْس خود از خواهشهایش با آن مبارزه کن که مبارزه با نفْس، همچون مبارزه با دشمنت، بر تو واجب است». [۹]
به‌هرحال، همه‌ی گناهان -به‌واسطه و یا بدون واسطه- به نفس امّاره برمی‌گردد و مهار نکردن نفس امّاره و پیروی از هوسها و خواهشهای آن، باعث ارتکاب گناهان بزرگی همچون شرک به خداوند متعال می‌شود، چنان‌که در قرآن کریم می‌خوانیم: «و آن‌کسی که براى خدا، شریکى قرار دهد، گناه بزرگى مرتکب شده است». [۱۰]
پی‌نوشتها:
[1] یوسف، 53.
[2] ر.ک: نمایه‌های «جلوگیری از وسوسه‌ی گناه»، سؤال 3859؛ «مراحل آغازین خودسازی و تزکیه‌ی نفس»، سؤال 387.
[3] مجلسى، محمدباقر، مرآه العقول فی شرح اخبار آل الرسول، محقق و مصحح: رسولى محلاتى، هاشم، ج 10، ص 287، دار الکتب الإسلامیه، تهران، چاپ دوم، 1404 ق.
[4] المتقی الهندی، علاء الدین علی کنز العمال، ج 4، ص 431، ح 11265، موسسه الرساله، بیروت، 1409 ق.
[5] تمیمى آمدى، عبد الواحد بن محمد، غرر الحکم و درر الکلم، محقق و مصحح: رجائى، سید مهدى، ص 142، ح 182، دار الکتاب الإسلامی، قم، چاپ دوم، 1410 ق.
[6] همان، ص 227، ح 112.
[7] عنکبوت، 69.
[8] مجلسى، محمدباقر، بحارالأنوار، ج 67، ص 69، دار احیاء التراث العربی، بیروت، چاپ دوم، 1403 ق.
[9] ابن شعبه حرانى، حسن بن على، تحف العقول عن آل الرسول صلی‌الله علیه و آله، محقق و مصحح: غفارى، علی‌اکبر، ص 399، جامعه مدرسین، قم، چاپ دوم، 1404 ق.
[10] نساء، 48.
منبع: تبیان