آشنایی با مفاهیم و اصطلاحات
 قراردادهای مشتقه

دسته: حقوق بورس
بدون دیدگاه
سه شنبه - ۵ مرداد ۱۳۹۵


آشنایی با مفاهیم و اصطلاحات
 قراردادهای مشتقه

آشنایی با مفاهیم و اصطلاحات
 قراردادهای مشتقه

قراردادهای مشتقه به نوعی از قراردادهای مالی اطلاق می‌شود که ارزش خود را از کالای فیزیکی (دارایی‌پایه) می‌گیرند. دارایی‌پایه می‌تواند به شکل سهام، کالا، نرخ‌های بهره، صنعت ساخت‌وساز یا هر نوع دارایی دیگر باشد. 
امروزه اوراق مشتقه درقالب چهار نوع قرارداد مشتقه اصلی موردمعامله قرارمی‌گیرندکه عبارتند‌از:

الف-‌قراردادهای‌آتی‌(Futures)
 ب-‌قراردادهای‌ سلف ‌(Forwards) 
‌ج- قراردادهای‌اختیارمعامله ‌(Options) ‌د‌- قراردادهای معاوضه (Swaps) قراردادهای مشتقه فوق در مکان‌های زیر قابل معامله هستند:
بورس اوراق بهادار 
بورس کالا
فرابورس (OTC)
انواع قراردادهای مشتقه
قرارداد آتی (Futures Contracts): قراردادی است که در آن دوطرف تعهد می‌کنند که در یک تاریخ مشخص(تعیین شده طبق ضوابط رسمی بورس) و با یک قیمت مشخص (تعیین شده طبق ضوابط بازار رسمی بورس) یک کالا با کیفیت مشخص(تعیین شده طبق ضوابط بازار رسمی بورس) را مبادله کنند. در این قرارداد دو طرف متعهد هستند که طبق ضوابط قرارداد عمل کنند.
خریدار معمولاً نگران است که قیمت کالا در آینده بالا رود و فروشنده نگران است که قیمت کالا ثابت مانده یا پایین بیاید. این قراردادها در بازارهای رسمی یا بورس انجام می‌گیرند و به نوعی نوسان‌های شدید قیمت کالا در آینده را کاهش می‌دهند. در این نوع قرارداد، پول، کالای مورد معامله تا زمان تحویل پرداخت نمی‌شود ولی هر دوطرف معامله برای حسن انجام معامله هنگام عقد قرارداد، ودیعه‌ای به اتاق پایاپای به‌عنوان وجه تضمین حسن انجام قرارداد می‌سپارند. 
برخی از قراردادهای آتی، قابل معامله و واگذاری به دیگران در بورس (بازار دست دوم) هستند لذا این نوع قراردادها به‌عنوان ابزارهای سفته بازی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند.
پیمان آتی (Forward Contracts):
اصطلاحی که سازمان بورس به‌کار می‌برد: قراردادی است که در آن دوطرف تعهد می‌کنند که در یک تاریخ مشخص(توافقی است طبق ضوابط بازار غیررسمی بورس) یا یک قیمت مشخص (توافقی است طبق ضوابط بازار غیررسمی بورس) یک کالا با کیفیت مشخص(توافقی است طبق ضوابط بازار غیررسمی) را مبادله کنند. 
در این قرارداد دو طرف متعهد هستند که طبق ضوابط قرارداد عمل کنند.
خریدار معمولاً نگران است که قیمت کالا در آینده بالا رود و فروشنده نگران است که قیمت کالا ثابت مانده یا پایین بیاید. این قرارداد‌ها در بازارهای غیررسمی یا خارج از بورس صورت می‌گیرند و معمولا به‌علت اعتبار بالای دوطرف معامله، کل مبلغ در زمان تحویل کالا در سررسید پرداخت می‌شود.
قراردادهای سلف: قراردادی است که در آن دو طرف تعهد می‌کنند که در یک تاریخ مشخص(توافقی است) و با یک قیمت مشخص (توافقی است) یک کالا با کیفیت مشخص (توافقی است) را مبادله کنند. در این قرارداد دو طرف متعهد هستند که طبق ضوابط قرارداد عمل کنند. خریدار نگران است که قیمت کالا در آینده بالا رود و فروشنده نگران است که قیمت کالا ثابت مانده یا پایین بیاید
. این قرارداد در بازار غیررسمی(خارج از بورس) در کشورهای اسلامی صورت می‌گیرد. در این قراردادها کل مبلغ مورد معامله ابتدا به تحویل‌دهنده کالا پرداخت می‌شود، یعنی تحویل‌دهنده کالا در ابتدا پول را می‌گیرد و در سررسید، کالا را تحویل 
می‌دهد.
معاملات سلف به نوعی در شمار قراردادهای آتی قرار می‌گیرند. البته میان معاملات سلف و قراردادهای آتی تفاوت‌هایی وجود دارد.
 از آنجا که معاملات سلف در اغلب کشورها در خارج از بورس انجام می‌شود، فاقد استانداردهای لحاظ شده در قراردادهای آتی هستند.
 بنابراین دوطرف معامله می‌توانند قرارداد را به نحو دلخواه و براساس نیاز خود به‌صورت توافقی تنظیم کنند. در معاملات آتی، اتاق پایاپای (نهاد تسویه) وجود دارد که مبلغی را به‌عنوان ودیعه از هر دوطرف در هنگام عقد قرارداد دریافت می‌کند، درحالی‌که در قرارداد سلف، اتاق پایاپای موجود نیست و هر طرف مستقیما نسبت به دیگری مسئول است.

قراردادهای آتی در بورس کالا، تحت مقررات و نظارت کمیته معاملات است اما بازارهای سلف تحت مقررات و ضوابط خاصی نیستند
.
قراردادهای استصناع: قراردادی است که در آن دوطرف تعهد می‌کنند که در یک تاریخ مشخص (توافقی است) و با یک قیمت مشخص (توافقی است) یک کالا با کیفیت مشخص(توافقی است) را مبادله کنند. 
در این قرارداد دو طرف متعهد هستند که طبق ضوابط قرارداد عمل کنند.
خریدار معمولا نگران است که قیمت کالا در آینده بالا رود و فروشنده نگران است که قیمت کالا ثابت مانده یا پایین
 بیاید.
 این قرارداد در بازار غیررسمی (خارج از بورس) در کشورهای اسلامی صورت می‌گیرد. در این قرارداد کل مبلغ مورد‌معامله به‌صورت قسطی تا سررسید به تحویل‌دهنده کالا پرداخت می‌شود.
قراردادهای‌معاوضه‌ای‌(Swap Contracts): قراردادی است که در آن دوطرف متعهد هستند که برای مدت مشخص(توافقی است)، دو دارایی یا منافع حاصله از دو دارایی را با کیفیت مشخص(توافقی است) به نسبت تعیین شده، معاوضه کنند. پس از سررسید قرارداد دو دارایی یا منافع این دو دارایی به صاحبان اولیه آنها برمی‌گردد.
 این دارایی‌ها می‌توانند فیزیکی مثل گندم، طلا، نفت، چوب و… یا مالی مثل اوراق قرضه، مشارکت، وام‌و… باشند. در این قرارداد دو طرف متعهد هستند که طبق ضوابط قرارداد عمل کنند. این قرارداد به‌صورت غیررسمی(خارج از بورس) انجام می‌گیرد
.
قراردادهای اختیار خرید (Call Option): قراردادی است که صاحب اختیار(خریدار اختیار خرید) پس از پرداخت مبلغی مشخص(تعیین‌شده توسط بازار رسمی بورس) به فروشنده اختیار، این حق را پیدا می‌کند که تا زمانی مشخص(تعیین‌شده توسط بازار رسمی بورس)، دارایی رسمی مشخص را با کیفیت مشخص با قیمت مشخص (تعیین شده توسط بازار رسمی بورس) اگر بخواهد از فروشنده اختیار، خریداری کند. 
این صرفا یک حق یا امتیاز خرید است نه اجبار. فروشنده اختیار خرید تا زمانی که خریدار اختیار خرید حق خود را اجرا نکرده، هیچ تعهدی در این قرارداد ندارد. زمانی که خریدار اختیار خرید حق خود را اجرا کند، فروشنده اختیار خرید اجبار دارد که تعهد را طبق قرارداد انجام دهد. به‌عبارتی دیگر، خریدار اختیار خرید دارای یک حق است و فروشنده اختیار خرید در زمان اجرای این حق دارای تعهد می‌شود. این یک نوع تعهد احتمالی برای فروشنده اختیار خرید تلقی می‌شود.
صاحب اختیار خرید (خریدار) فکر می‌کند که قیمت دارایی بالا می‌رود و فروشنده اختیار خرید فکر می‌کند که قیمت دارایی پایین می‌آید. این قرارداد به‌صورت رسمی در بورس‌های دنیا روی دارایی‌های واقعی و مالی معامله می‌شود.
 چنانچه صاحب اختیار به دلایل قیمت‌های بازار، از حق خود استفاده کند، حالتی ایجاد می‌شود که به آن درون پولی (in The money) اطلاق می‌شود.
قراردادهای اختیار فروش(Put option): قراردادی است که صاحب اختیار(خریدار اختیار فروش) پس از پرداخت مبلغی مشخص (تعیین‌شده توسط بازار رسمی بورس) به فروشنده اختیار، این حق را پیدا می‌کند که تا زمان مشخص (تعیین شده توسط بازار رسمی بورس) دارایی مشخص را با کیفیتی مشخص با قیمتی مشخص (تعیین شده توسط بازار رسمی بورس) اگر بخواهد به فروشنده اختیار
 بفروشد.
این صرفا یک حق یا امتیاز فروش است نه اجبار. فروشنده اختیار فروش تا زمانی که خریدار اختیار فروش حق خود را اجرا نکرده، هیچ تعهدی در این قرارداد ندارد. زمانی که خریدار اختیار فروش، حق خود را اجرا کند، فروشنده اختیار فروش اجبار دارد که تعهد را طبق قرارداد انجام دهد.
 به‌عبارتی دیگر، خریدار اختیار فروش دارای یک حق است و فروشنده اختیار فروش در زمان اجرای این حق دارای تعهد می‌شود. این یک نوع تعهد احتمالی برای فروشنده اختیار فروش تلقی می‌شود.
صاحب اختیار فروش (خریدار) فکر می‌کند که قیمت دارایی پایین می‌رود و فروشنده اختیار فروش فکر می‌کند که قیمت دارایی بالا می‌رود.
 این قراردادها به‌صورت رسمی در بورس‌های دنیا روی دارایی‌های فیزیکی و مالی معامله می‌شوند.اگر قرارداد اختیار معامله به‌گونه‌ای بسته شود که دارنده برگه بتواند در هر زمان (پیش از سررسید نهایی) از حق خود استفاده کند، آن را «اوراق آمریکایی» و اگر در برگ قرارداد این جمله قید شده باشد که دارنده تنها در زمان انقضا می‌تواند از آن حق استفاده کند، آن را «اوراق اروپایی» می‌نامند. گواهی اختیار معامله قابل معامله در بازار دست دوم (بورس) نیز هست.
منبع: همشهری آنلاین

نوشته شده توسط:صادق کاخکی - 11476 مطلب
پرینت اشتراک گذاری در فیسبوک اشتراک گذاری در توییتر اشتراک گذاری در گوگل پلاس
بازدید: ۴۹
برچسب ها:
دیدگاه ها

تصویر امنیتی را وارد کنید *