گستردگی مباحث حقوقی و پیچیدگیهای موضوعات متنوع آن ضرورت آموزش هر چه بیشتر آن را روشن می‎سازد. ضروریاتی مانند آشنا شدن شهروندان با ضوابط حقوقی و قانونی حاکم بر روابط اجتماعی و آگاهی بخشی جامعه نسبت به مسائل حقوقی یکی از مهم‌ترین راهکارها در کاهش مراجعات مردم به دادگستری است.

بازپرس مأمور تحقیق و کشف حقیقت است یعنی هر وقت شکایتی به او برسد رسیدگی و تحقیق می‌کند و درباره اینکه شکایت درست است یا نادرست و متهم گناهکار است یا بی‌گناه نظر می‌دهد، به این مقام قضایی که کارش پرسش از متهم شاهدان و مطلعان و پژوهش و بررسی درباره چگونگی واقع‌شدن یک جرم است بازپرس می‌گویند.
طبق ماده 130 قانون آیین دادرسی کیفری کارآگاهان جزء مأموران نیروی انتظامی هستند که باید زیر نظر بازپرس انجام‌وظیفه کنند بازپرس در اصل یک مقام قضایی است که در دادسرا کنار دادستان انجام‌وظیفه و به قاضی در کشف حقیقت و صدور حکم عادلانه کمک می‌کند.

تفاوت بازپرس با دادیار
مقامهای قضایی دادسرا شامل دادستان بازپرس و دادیار می‌شوند دادستان رئیس دادسراست و بازپرس و دادیار زیر نظر وی انجام‌وظیفه می‌کنند با این تفاوت که دادیار به نمایندگی از طرف دادستان انجام‌وظیفه می‌کند و اگر عهده‌دار انجام تحقیقات مقدماتی شود باید تمام قرارهای خود را به تایید دادستان برساند اما بازپرس در تصمیمات خود استقلال دارد و به‌استثنای صدور قرار بازداشت موقت که باید به تایید دادستان برسد مستقل عمل می‌کند البته بازپرس ممکن است با دادستان اختلاف‌نظر داشته باشد مثلاً شاید آقای بازپرس نظرش براین باشد که قرار بازداشت باید صادر شود و دادستان بگویید خیر چنین تصمیمی لازم نیست. در این شرایط مرجع حل اختلاف آنها دادگاه خواهد بود اما در خصوص دادیار نظر نهایی با دادستان است در ضمن بازپرس می‌تواند رأساً شروع به کار و در مواردی نیز از دادستان کسب اجاره کند اما دادیار برای اقدام به هر کاری باید از طرف دادستان مأمور شود.
مهم‌ترین وظایف بازپرس درروند تحقیق
تحقیقات مقدماتی تمام جرایم بر عهده بازپرس است به‌جز جرایمی که مجازات آنها شامل سلب حیات حبس ابد قطع عضو یا نصف دیه و جرایم تعزیری درجه 3 و بالاتر است و همچنین جرایم سیاسی و امنیتی زیرا به این جرایم در دادگاه کیفری رسیدگی می‌شود ناگفته نماند بازپرس زمانی می‌تواند تحقیقات مقدماتی مربوط به کشف جرم را شروع کند که از سوی دادستان دستور داشته باشد البته اگر بازپرس خود ناظر وقوع جرم باشد تحقیقات لازم را از همان لحظه شروع می‌کند و سپس وقوع جرم را به دادستان اطلاع می‌دهد ضمن آنکه برای ادامه تحقیقات منتظر ارجاع امر از سوی دادستان می‌ماند.


در انجام تحقیقات بازپرس شخصاً دخالت می‌کند و به جمع‌آوری دلیل و سرنخهای لازم برای کشف جرم می‌پردازد و نمی‌تواند برای انجام وظایفش دیگری را به کار بگیرد ولی می‌تواند در برخی از موارد تفتیش تحقیق از شهود و مطلعان را به ضابطان دادگستری ارجاع دهد البته این امر نیازمند ارایه تعلیمات لازم به
 ضابطان است.
بازپرس باید در کمال بی‌طرفی و در حدود اختیارات قانونی تحقیقات را انجام دهد و در کشف اوضاع و احوالی که به نفع یا ضرر متهم است فرق نگذارد.

تحقیقات مقدماتی باید به‌سرعت و به نحو مستمر انجام شود و روزهای تعطیل مانع انجام تحقیقات نیست.
بازپرس مکلف است به‌محض آگاه شدن از وقوع جرم تمام اقدامات لازم و فوری را برای جلوگیری از امحای ادله و آثار جرم انجام دهد و در پیدا کردن سرنخ و دلایل جدیدی که در کشف جرم مؤثر است کوتاهی و تأخیر نکند، برای جلوگیری از امحای آثار و علایم جرم بازپرس باید اقدامات فوری را به عمل آورد و در تحصیل و جمع‌آوری ادله وقوع جرم تأخیر نکند.


انتشار تصویر و سایر مشخصات مربوط به هویت متهم در کلیه مراحل تحقیقات مقدماتی توسط رسانه‎ها و مراجع انتظامی و قضایی ممنوع است مگر در موارد خاص که آن‌هم به درخواست بازپرس و موافقت دادستان باید باشد.
چتر حمایتی بازپرس
کم نیستند آن دسته از مجرمانی که شاهدان وقوع جرم را تهدید می‌کنند که اگر بخواهند قضیه را لو بدهند ممکن است بلایی سرخود یا خانواده‌شان بیاورند و پشت سر هم برایشان پیغام می‌فرستند که شتر دیدی ندیدی در پس همین تهدیدهاست که بسیاری از شاهدان از ادای شهادت سرباز می‌زنند و شاهد بودنشان را منکر می‌شوند و به‌این‌ترتیب راه اثبات جرم و گناه مجرمان سخت‌تر می‌شود اما برای این موضوع قانون آیین دادرسی کیفری راهکاری را پیش‌بینی کرده است. طبق ماده 97 قانون آیین دادرسی کیفری بازپرس می‌توانند اقدامات حمایتی از قبیل قرار دادن نگهبان درب منزل یا اسکورت کردن فرد را به ضابطان واگذار کند البته این حمایت فقط مربوط به شهود نیست و شامل بزه‌دیده مطلع اعلام‌کننده جرم یا خانواده آنان و همچنین خانواده متهم در برابر انواع تهدیدات نیز می‌شود.

ماده 97 می‌گوید بازپرس به‌منظور حمایت از بزه‌دیده شاهد مطلع اعلام‌کننده جرم یا خانواده آنان و همچنین خانواده متهم در برابر تهدیدات در صورت ضرورت انجام برخی از اقدامات احتیاطی را به ضابطان دادگستری دستور می‌دهد ضابطان دادگستری مکلف به انجام دستورها و ارایه گزارش به بازپرس هستند.

محل مأموریت بازپرس
بازپرس تنها در حوزه قضایی محل مأموریت خود انجام‌وظیفه می‌کند یعنی بازپرس که محل مأموریتش تهران است نمی‌تواند عهده‌دار انجام تحقیقات یک جرم در شهر دیگری شود مگر در صورت اعطای نیابت قضایی پس صلاحیت بازپرس محدود به جرایمی است که در محدوده محل مأموریتش اتفاق می‌افتد البته در مواردی که جرم خارج از محل مأموریت بازپرس واقع شود اما در حوزه او کشف یا مرتکب در آن حوزه دستگیر شود. وی تحقیقات و اقدامات مقتضی را به عمل می‌آورد.
گذشته از این موارد گاهی پیش می‌آید که آثار و نشانه‌های وقوع جرمی که در محل مأموریت بازپرس کشف شود اما محل ارتکاب آن معلوم نباشد در این شرایط بازپرس ضمن دست‌به‌کار شدن برای انجام تحقیقات تمام سرنخهای مربوط به کشف محل ارتکاب جرم را نیز پیگیری و دنبال می‌کند.
اعلام پایان تحقیقات مقدماتی
اعلام پایان تحقیقات توسط بازپرس با صدور یکی از قرارهای نهایی به عمل می‌آید. منظور از قرار نهایی آن دسته از تصمیمات دادسراست که به اظهارنظر قطعی در مورد پرونده کیفری می‌پردازد قرارهای نهایی شامل انواع
 زیر می‌شود:
قرار جلب به دادرسی: این قرار معنی‌اش این است که تحقیقات بازپرس را به این نتیجه رسانده که متهم تحت تعقیب مجرم است و باید در دادگاه محاکمه شود.


قرار منع تعقیب: این قرار در صورتی صادر می‌شود که روند تحقیقات نشان دهد فردی که به‌عنوان متهم تحت تعقیب قرارداد بی‌گناه است اگر عمل متهم جرم نباشد یا دلایل کافی برای تعقیب متهم وجود نداشته باشد بازپرس قرار منع تعقیب صادر می‌کند.
قرار موقوفی تعقیب: از دیگر انواع قرارهای نهایی است که توسط بازپرس صادر می‌شود این قرار یک قرار شکلی و به معنای عدم امکان ادامه تعقیب کیفری و انجام تحقیقات مقدماتی است به‌عبارت‌دیگر این قرار در مواردی صادر می‌شود که ازنظر مرجع تحقیق متهم به دلایل شکلی غیر مرتبط با نوع جرم غیرقابل‌تعقیب کیفری است مانند اینکه متهم فوت کند یا اینکه در جرایم قابل‌گذشت شاکی رضایت خود را از متهم اعلام کند.
قرار ترک تعقیب: این قرار به درخواست شاکی صادر می‌شود به‌این‌ترتیب که درجرایمی که قابل‌گذشت‌اند اگر شاکی تا قبل از صدور کیفرخواست از شکایتش بگذرد و رضایت بدهد دادستان قرار ترک تعقیب صادرمی کند منبع: خبرگزاری میزان