آشنایی با مفهوم «طبقه»
آشنایی با مفهوم «طبقه»
آشنایی با مفهوم «طبقه»
به قلم احمدرضا ونکی
طبقه یا جایگزین آن طبقه اجتماعی، مفهومی بسیار پرکاربرد در جرم‌شناسی و دیگر علوم اجتماعی است. همه کاربردهای این واژه به شیوه‌هایی اشاره دارند که اشخاص و گروهها در یک جامعه، در سلسله‌مراتبی سازماندهی‌شده‌اند. ازاین‌رو تحلیل جامعه از چشم‌انداز طبقه الزاماً «مطالعه قشربندی اجتماعی» است.
دیدگاههای مختلف نظری، زمینه‌های مختلفی را برای حفظ عضویت در طبقه شناسایی می‌کنند. برای نمونه، دیدگاههای مارکسیسم جامعه را تقسیم‌شده به دوطبقه اجتماعی بورژوا و پرولتاریا می‌داند. این دوطبقه در زمینه‌های اقتصادی متفاوت هستند، درحالی‌که بورژوا ابزار اقتصادی تولید را داراست و آن را کنترل می‌کند، پرولتاریا که دارای هیچ اموالی نیست مجبور به فروش نیروی کار در برابر درآمد می‌شود.
در علوم اجتماعی معاصر، طبقه افراد عموماً با استفاده از شاخصهای اجتماعی، اقتصادی و دیگر موارد مانند دستیابی به آموزش و نوع اشتغال شناسایی می‌شود؛ مانند کارهای دستی، کارهای غیر دستی و مشاغل حرفه‌ای – علاقه جرم شناسان به طبقه اجتماعی در بخشی از الگوهای اجتماعی جرم که در آمار جرم آشکار است، ریشه دارد.
به‌طور گسترده ادعاشده که رابطه نزدیکی میان سلسله‌مراتب طبقاتی و رفتار مجرمانه وجود دارد، به‌گونه‌ای که رفتار مجرمانه به طرز نامناسبی در طبقات اجتماعی پایین‌تر متمرکزشده است. این تراکم اجتماعی جرم به روشهای گوناگونی تشریح شده است. برای نمونه، رابرت مرتون نشان داد که عدم دسترسی برای قانونی کردن شانسهای زندگی است که افراد را برای پیش افتادن از دیگران، به بزهکاری تشویق می‌کند.
در مقابل، بسیاری از جرم شناسان دیگر رابطه‌ای سببی را بین محرومیت اجتماعی و جرم نشان داده‌اند، به‌طوری‌که افرادی که از شرکت در زندگی اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی محروم شده‌اند تمایل بیشتری به جرم‌دارند. از دیدگاه راست گرایان، امثال چارلز مورای طبقات اجتماعی محروم فرهنگ مجرمانه‌ای دارند که به جرم و انحراف تشویق می‌کند.
نظریه فشار در جرم‌شناسی نیز بر پایه طبقات اجتماعی و عدم تقسیم عادلانه کار و ثروت ناشی از آن بناشده است، وقتی افراد با به کار بردن روشهای قانونی به اهداف خود در زندگی نائل نمی‌آیند برای رسیدن به اهداف خود به ابزارهای غیرقانونی دست‌یازی می‌کنند.
اما در خصوص فراوانی آمار جرائم طبقه محروم که ظاهر عرصه بزهکاری یک جامعه است و به چشم می‌آید نباید از ارقام سیاه و عدم اصل تساوی تعقیب و مجازات در طبقات بالا غافل ماند. درواقع جرم صرفاً متعلق طبقه محروم نیست و چه‌بسا طبقات بالای اجتماعی به لحاظ موقعیتهای در دسترس توان ارتکاب جرائم سنگین‌تر و البته از نوع یقه سپیدی را داشته باشند و آنچه باعث به چشم آمدن جرم در طبقات محروم است صرفاً به نوع جرائم، خشونت‌آمیز بودن آنها و از این قبیل موارد برمی‌گردد.